Στη γενέτειρα του Αλέξανδρου!

Ανοιξιάτικο ταξίδι στην Ημαθία και την Πέλλα, μέρος 4ο

(συνέχεια από Ο «Παλαιός Άγιος» των χιονοδρόμων και η πόλη του νερού!)

 

24 Μαρτίου 2024

 

Η Κυριακή ξημέρωσε λαμπρή. Για εκείνη τη μέρα είχαμε αποφασίσει να πάμε να δούμε το νέο Αρχαιολογικό Μουσείο της Πέλλας.

Στον αρχαιολογικό χώρο της Πέλλας είχαμε πάει τον Αύγουστο του 2005 και εκτός από το χώρο είχαμε επισκεφτεί και το μικρό αλλά πολύ συμπαθητικό μουσείο που υπήρχε εκεί (https://disaki.blogspot.com/2011/09/blog-post_27.html) Είχαμε μάθει όμως πως φτιάχτηκε καινούριο, μεγάλο και σύγχρονο μουσείο και μιας και βρισκόμαστε στην περιοχή είπαμε να πάμε για μια νέα επίσκεψη.

Η Πέλλα απέχει περίπου 50χμ ανατολικά της Έδεσσας. Η διαδρομή είναι μέσα από την εύφορη πεδιάδα των Γιαννιτσών, εκεί που κάποτε ήταν η λίμνη που σχημάτιζε ο ποταμός Λουδίας στο διάβα του για το Θερμαϊκό. Εκείνη η λίμνη, γνωστή και σαν Βάλτος (σε αυτόν αναφέρεται το μυθιστόρημα της Π. Δέλτα «Τα μυστικά του βάλτου») αποξηράνθηκε στα χρόνια του μεσοπολέμου και έτσι προέκυψαν τα εύφορα εδάφη της περιοχής.

Είδαμε γνώριμες εικόνες, όπως τις ανθισμένες ροδακινιές, αλλά και εικόνες, που για τους Μακεδόνες είναι γνωστές, αλλά για εμάς, όχι πρωτόγνωρες αλλά οπωσδήποτε όχι τόσο συνηθισμένες,

όπως τις φωλιές των πελαργών.

Φτάσαμε στο μουσείο, παρκάραμε

και μπήκαμε. 

Η Πέλλα ήταν παραθαλάσσια αρχαία πόλη της Μακεδονίας η οποία ιδρύθηκε γύρω στο 400 π.Χ. από τον Αρχέλαο Α' (413-399 π.Χ.) για να γίνει η νέα πρωτεύουσα του μακεδονικού κράτους αντί της πόλης των Αιγών, που όμως παρέμεινε η ιστορική και θρησκευτική πρωτεύουσα του βασιλείου.

Στην ιστοσελίδα του Υπουργείου Πολιτισμού για το μουσείο διαβάζουμε:

«Τον επισκέπτη υποδέχονται στον εκθεσιακό χώρο δυο σημαντικά ευρήματα της Πέλλας και γενικότερα του μακεδονικού χώρου, που σχετίζονται με τον Αλέξανδρο Γ΄, τη μεγάλη ιστορική προσωπικότητα των Ελλήνων, που γεννήθηκε και ανδρώθηκε στην Πέλλα:

μια μαρμάρινη κεφαλή που θεωρείται πορτραίτο του Αλεξάνδρου Γ΄

και το ένα μαρμάρινο αγαλμάτιο, που τον απεικονίζει με χαρακτηριστικά στοιχεία του θεού Πάνα.

Η πρώτη θεματική ενότητα του κυρίως εκθεσιακού χώρου αναφέρεται στην καθημερινή ζωή των κατοίκων της Πέλλας. Την είσοδο στην ενότητα υποδεικνύει η αναπαράσταση ξύλινης θύρας.

Κύρια εκθέματα της ενότητας αποτελούν τα ψηφιδωτά δάπεδα των οικιών του Διονύσου

και της Ελένης, τοποθετημένα στο δάπεδο

και η αποκατεστημένη με πολύχρωμα κονιάματα διακόσμηση τοίχου αίθουσας της λεγόμενης οικίας των κονιαμάτων. 

Στις προθήκες εκτίθενται ανασκαφικά ευρήματα

που παρέχουν πλήθος στοιχείων

για τη δομή και τη λειτουργία των χώρων των κατοικιών,

τον εξοπλισμό τους,

την καθημερινή ζωή των ενοίκων τους, την ένδυση,

τον καλλωπισμό,

τις ασχολίες τους,

τις λατρευτικές τελετές

στα οικιακά ιερά, την άθληση, την εκπαίδευση,

τη διασκέδαση.

Αρχιτεκτονικά μέλη

και κεραμώσεις,

αντικείμενα εξοπλισμού των οικιών,

αποκαταστάσεις επίπλων (συμποσιακή κλίνη, δίφρος, κυλικείο)

και μακέτες συμβάλλουν στην κατανόηση της λειτουργίας των χώρων και των καθημερινών δραστηριοτήτων. 

Η δεύτερη θεματική ενότητα έχει ως αντικείμενο τη δημόσια ζωή στην Πέλλα.

Τα εκτεθειμένα ευρήματα, προερχόμενα κυρίως από την Αγορά,

σχετίζονται με τους διοικητικούς θεσμούς (πήλινα σφραγίσματα δημόσιων εγγράφων, επιγραφές,

νομίσματα,

μνημειακή πλαστική),

τις παραγωγικές και εμπορικές δραστηριότητες

(αγγεία αποθήκευσης και μεταφοράς κρασιού, λαδιού κλπ., πολλά με ενσφράγιστες λαβές, που υποδεικνύουν εμπορικές συναλλαγές,

αγγεία καθημερινής χρήσης, συμποσίων και λατρευτικών τελετών, ποικίλων σχημάτων και διακοσμήσεων, μήτρες για την παραγωγή ανάγλυφων αγγείων,

πήλινα ειδώλια

και μήτρες για την κατασκευή τους, εξοπλισμός εργαστηρίων κεραμικής και μεταλλοτεχνίας κ.ά).

Την αρχιτεκτονική μορφή του συγκροτήματος απεικονίζει μακέτα της Αγοράς,

ενώ ένα αποκατεστημένο εργαστήριο κεραμικής με τα ευρήματα, όπως βρέθηκαν στην ανασκαφή, παρέχει μια σαφή εικόνα της παραγωγικής διαδικασίας. 

Στην τρίτη θεματική ενότητα της έκθεσης εκτίθενται

ψηφιδωτά δάπεδα και ευρήματα των ιερών της Πέλλας

και παρέχονται πληροφορίες για τους λατρευόμενους θεούς, την οργάνωση και τη λειτουργία των θρησκευτικών κτιρίων

(Ιερά Δάρρωνα,

Μητέρας των Θεών και Αφροδίτης,

θεσμοφόριο).

Ποικίλα αναθήματα (πήλινα ειδώλια, μαρμάρινα αγαλμάτια, επιγραφές, αγγεία,

προϊόντα μεταλλοτεχνίας) υποδεικνύουν τις ποικίλες δραστηριότητες των οργανωμένων ιερών της Πέλλας.

Η τέταρτη θεματική ενότητα της έκθεσης,

των νεκροταφείων,

είναι η μόνη αποκλεισμένη από τις υπόλοιπες,

λόγω του ιδιαίτερου χαρακτήρα των ταφικών κτερισμάτων. Εδώ εκτίθενται δυο ταφές με τα κτερίσματά τους :

ένας ενταφιασμός παιδιού σε πήλινο πίθο της Εποχής του Χαλκού και η αποκατάσταση ενός κιβωτιόσχημου τάφου του τέλους του 5ου αι. π.Χ.

Στις προθήκες εκτίθενται κτερίσματα των νεκροταφείων της Πέλλας, των Εποχών Χαλκού

και Σιδήρου,

των κλασικών χρόνων (5ος, 4ος αι. π.Χ.)

και της ελληνιστικής εποχής

(3ος, 2ος αι. π.Χ.)

παρέχοντας πλήθος στοιχείων για τις κοινωνικές δομές,

τα ταφικά έθιμα,

τη γλώσσα των κατοίκων, δηλαδή τη δωρική διάλεκτο,

τα επιτεύγματα διαφόρων τομέων της τέχνης. 

Από την ενότητα των νεκροταφείων ο επισκέπτης του μουσείου διασχίζοντας έναν ανηφορικό διάδρομο καταλήγει στην αίθουσα του ανακτόρου. 

Αριστερά έχει οπτική επαφή με τις προηγούμενες εκθεσιακές ενότητες και δεξιά, μέσω μικρών ανοιγμάτων του κτιρίου, με τον αρχαιολογικό χώρο.

Στην ενότητα του ανακτόρου παρέχονται στοιχεία για την αρχιτεκτονική μορφή και τις λειτουργίες του ανακτορικού συγκροτήματος. 

  

Εδώ τελείωσε η μόνιμη έκθεση και στο όροφο είδαμε δύο περιοδικές εκθέσεις:

1. Τον Μάρτιο του 2016 άνοιξε η περιοδική έκθεση «Πριν από τη Μεγάλη Πρωτεύουσα»

με ευρήματα από την Πελλαία χώρα που χρονολογούνται

από τη νεολιθική εποχή

ως τη μεταφορά της πρωτεύουσας της Μακεδονίας στην Πέλλα, γύρω στο 400 π.Χ.

Ιδιαίτερο βάρος δίνεται στην παρουσίαση του Αρχοντικού, του κέντρου της περιοχής,

που ιδρύθηκε στην εποχή του χαλκού και άκμασε ιδιαίτερα

κατά την αρχαϊκή περίοδο,

κατά την οποία χρονολογούνται

και οι τάφοι των χρυσοφόρων ευγενών που παρουσιάζονται στην έκθεση».

2. Από τον Ιανουάριο του 2019 το Αρχαιολογικό Μουσείο της Πέλλας φιλοξενεί την περιοδική έκθεση της Εφορείας Αρχαιοτήτων Πέλλας με τίτλο «Κατοπτρισμοί γυναικών της αρχαίας Πέλλας»

Στην έκθεση παρουσιάζονται οι γυναίκες της Πέλλας, πραγματικές γυναίκες, αστές, πριγκίπισσες, βασίλισσες, δούλες, μητέρες, ιέρειες, εταίρες, ντόπιες ή από άλλα μέρη του ελληνικού κόσμου που έζησαν στη μεγάλη πρωτεύουσα του Μακεδονικού βασιλείου.

Οι γνώσεις μας για τις γυναίκες της Πέλλας βασίζονται στις ελάχιστες γραπτές πηγές και στην τέχνη,

όπου προβάλλεται το πρότυπο της όμορφης, κομψής

και φιλάρεσκης νέας αστής. Το πρότυπο αυτό όμως δεν αντανακλά πιστά την πραγματική ζωή της ταξικά ιεραρχημένης μακεδονικής κοινωνίας και παραβλέπει τομείς της ζωής των γυναικών, όπως την ιδεολογία τους, τους φόβους τους, τον κοινωνικό αποκλεισμό τους,

τον ρόλο τους στη διατήρηση και μετάδοση θρησκευτικών και κοινωνικών αντιλήψεων.[…] όπως διαμορφώθηκε κατά την όψιμη κλασική και την ελληνιστική περίοδο.

Για την υλοποίηση αυτής της ιδέας, εκτός από τα εκθέματα και το συμβατικό εποπτικό υλικό, χρησιμοποιήθηκαν μεγεθυμένες αναπαραστάσεις ειδωλίων με απόδοση της χρωματικής παλέτας των αρχαίων ενδυμάτων.

Βγήκαμε θαμπωμένοι με αυτά που είδαμε σε αυτό το θαυμάσιο μουσείο. Έχουμε επισκεφτεί δεκάδες αρχαιολογικά, και όχι μόνο, μουσεία σε όλη τη χώρα (σίγουρα μας λείπουν ακόμα πολλά). Υπάρχουν μουσεία μοναδικά και εξαιρετικά λόγω του ότι αφορούν ένα πολιτισμό (Μινωικός, Μουσείο Ηρακλείου Κρήτης) ή κάποιο/κάποια ξεχωριστά μνημεία (Μουσείο της Ακρόπολης, Μουσείο τάφων της Βεργίνας), αλλά σίγουρα σε όλα, ακόμα και στο πιο μικρό υπάρχει κάτι, αν όχι μοναδικό, τουλάχιστον ξεχωριστό, που σου κάνει εντύπωση και είναι αυτό που το σηματοδοτεί, Ο Ηνίοχος στους Δελφούς, ο Ερμής στην Ολυμπία, τα στεφανωμένα κρανία στην Πάτρα κλπ.

Σε αυτό το μουσείο, εκτός των άλλων, μεγάλη εντύπωση μου έκαναν τα ψηφιδωτά (θυμάμαι πόση εντύπωση μου είχαν κάνει και σχεδόν 20 χρόνια πριν στο παλιό μουσείο) καθώς και η έκθεση των χρυσοφόρων ευγενών.

Πολύ κοντά στο μουσείο, μέσα στη σύγχρονη κωμόπολη, στην ομώνυμη πλατεία στέκει το μοναδικό ολοκληρωμένο αρχαίο κτίσμα, η «Κρήνη». Στην πρόσοψή του έχει ενσωματωμένη μια επιτύμβια στήλη. Μέχρι πριν λίγα χρόνια είχε νερό, σήμερα όχι.

Φύγαμε, όχι για να επιστρέψουμε, αλλά για να γνωρίσουμε κι άλλες ομορφιές αυτού του νομού. Αυτά όμως στη συνέχεια.

 (το ταξίδι συνεχίζεται )

θα χαρώ να διαβάσω τα σχόλια σας