Σάββατο 23 Αυγούστου 2025

Timisoara, εκεί που ξεκίνησε η ανατροπή!

«Από το Λαύριο στην Τιμισοάρα, μια απόφαση δρόμος»

2022-Ταξίδι στη Βόρεια Ελλάδα και τα Βαλκάνια, μέρος 12^ο

(συνέχεια από Arad, πόλη στον ποταμό Mures!)

24 Οκτωβρίου 2022

Ήταν το 1989, όταν το καθεστώς Τσαουσέσκου επιχείρησε να απελάσει τον αντιφρονούντα προτεστάντη πάστορα της Τιμισοάρα Λάσλο Τόκες (ουγγρικής καταγωγής), μετά από μια κρυφή τηλεοπτική συνέντευξη σε Καναδικό κανάλι, όπου κατηγορούσε το καθεστώς. Η ουγγρική κοινότητα της πόλης ξεσηκώθηκε για να τον υποστηρίξει. Την ακολούθησαν και άλλοι Ρουμάνοι και σε λίγο ο ξεσηκωμός είχε εξαπλωθεί σε όλη τη χώρα. Ο Νικολάε Τσαουσέσκου και η γυναίκα του Έλενα, στις 22 Δεκεμβρίου προσπάθησαν να φύγουν, αλλά συνελήφθησαν και μετά από μία σύντομη δίκη καταδικάστηκαν και την ημέρα των Χριστουγέννων εκτελέστηκαν. Το καθεστώς κατέρρευσε και ήταν το τελευταίο του συμφώνου της Βαρσοβίας και το μόνο που ο ηγέτης του εκτελέστηκε. Αυτά τα γεγονότα χάρισαν στην Τιμισοάρα το τίτλο της “γενέτειρας της Ρουμανικής Επανάστασης” (Revoluția română)

και μνημονεύονται με ένα εντυπωσιακό γλυπτό (“Σταυρωση”, έργο του Paul Neagu, 1999) στην πλατεία της Νίκης (Piața Victoriei), μπροστά από τον Ορθόδοξο Καθεδρικό των Τριών Ιεραρχών (Catedrala Mitropolitană „Sfinții Trei Ierarhi”).

Η Τιμισοάρα είναι η τρίτη σε μέγεθος πόλη της Ρουμανίας με πληθυσμό που ξεπερνάει τις 300.000 και το μισό εκατομμύριο στην ευρύτερη μητροπολιτική περιοχή. Είναι πάνω στον ποταμό Μπέγκα και έχει μια πολυτάραχη ιστορία, λόγω της στρατηγικής της θέσης και του γεγονότος πως για μεγάλο διάστημα ήταν το όριο των εχθροπραξιών μεταξύ Ούγγρων και Οθωμανών.

Αναφέρεται για πρώτη φορά τον 13ο αι και μέχρι το 1552 ανήκε στο Βασίλειο της Ουγγαρίας. Πέρασε στους Οθωμανούς μέχρι το 1716 και στη συνέχεια μέχρι το 1860 στην κυριαρχία των Αψβούργων.

Τότε παρατηρείται και η μεγαλύτερη ακμή της και κοσμείται με υπέροχα κτίρια. Ήταν η πρώτη πόλη των Αψβούργων με φωτισμό δρόμων (1760) και η πρώτη ευρωπαϊκή πόλη που φωτίστηκε με ηλεκτρικούς λαμπτήρες δρόμου το 1884. Μετά το 1860 πέρασε διαδοχικά και πάλι στο βασίλειο της Ουγγαρίας και στην Αυστροουγγαρία μέχρι και τον Α΄ Π.Π. Το 1920 πέρασε οριστικά στη Ρουμανία. Η Τιμισοάρα είναι μια πολυπολιτισμική πόλη, με 21 εθνότητες και 18 θρησκείες.

Αφήσαμε το αυτοκίνητο έξω από το Παλάτι-Κάστρο των Ουνιάδων (Castelul Huniade). Το κάστρο φτιάχτηκε τον 15ο αι από τον Ιωάννη Ουνυάδη και τον Ιταλό πάολο Σαντίνι ντε Ντούτσιο, πάνω στα ερείπια του κάστρου του 14ου αι. Υπήρξε κατοικία και έδρα διαφόρων βασιλιάδων και έχει καταστραφεί επανειλημμένα από φυσικές καταστροφές, πολέμους και διάφορες εξεγέρσεις. Παρά τις πολυάριθμες καταστροφές που υπέστη, το Κάστρο των Ουνιάδων χτίστηκε και ξαναχτίστηκε. Η σημερινή του μορφή οφείλεται στην ανακατασκευή του 1850 και σήμερα στεγάζει τμήματα του Εθνικού Μουσείου του Βανάτου.

Λίγα μέτρα προς τα δυτικά και φτάσαμε στην στενόμακρη Πλατεία της Νίκης (Piața Victoriei), μια πλατεία

που ορίζεται νότια από τον Ορθόδοξο Καθεδρικό ναό των Τριών Ιεραρχών

και βόρεια από το κτίριο της Εθνικής Λυρικής Σκηνής.

Όλη η πλατεία, γύρω-γύρω στολίζεται με υπέροχα κτίρια, κάποια χαρακτηρισμένα σαν παλάτια

και ενδιαφέροντα γλυπτά, όπως το αντίγραφο της “λύκαινας του Καπιτωλίου”.

Η Τιμισοάρα, το Νόβι Σαντ της Σερβίας και η δική μας Ελευσίνα είχαν επιλεγεί σαν Πολιτιστικές Πρωτεύουσες της Ευρώπης για το 2021, αλλά λόγω της πανδημίας αυτό μετατέθηκε, για μεν το Νόβι Σαντ για το 2022 και για Τιμισοάρα, Ελευσίνα και Βέσζπρεμ της Ουγγαρίας για το 2023 (2023, Πολιτιστικές πρωτεύουσες της Ευρώπης!). Προκειμένου να ανταποκριθούν οι αρχές της Τιμισοάρα έχουν προχωρήσει σε ένα εκτεταμένο πρόγραμμα ανακαινίσεων και αναστηλώσεων,

που βλέπαμε να είναι ακόμα σε εξέλιξη όταν πήγαμε, σε κάποια λίγα κτίρια.

Το αποτέλεσμα είναι μοναδικό. Υπέροχα κτίρια σαν καινούρια.

Αρχίσαμε από τον ναό των Τριών Ιεραρχών.

Ο Ορθόδοξος Καθεδρικός Ναός (Catedrala Ortodoxă), επίσης γνωστός ως Μητροπολιτικός Καθεδρικός Ναός(Catedrala Mitropolitană) χτίστηκε ακριβώς πριν αρχίσει ο Β΄ Π.Π., αλλά εγκαινιάστηκε το 1946. 10 χρόνια αργότερα ολοκληρώθηκε η διακόσμησή του,

μέσα

κι έξω.

Το κύριο χαρακτηριστικό του είναι ο κεντρικός πύργος, που φτάνει σε ύψος, μαζί με το σταυρό τα 90,5μ

Μπήκαμε να τον δούμε και μέσα.

Έχει ενδιαφέρουσα διακόσμηση,

όμορφο τέμπλο

και εικονοστάσια.

Στην άλλη μεριά της πλατείας είναι το Παλάτι του Πολιτισμού της Τιμισοάρα (Timișoara Palace of Culture), που φτιάχτηκε μεταξύ 1872 και 1875, ενώ η πρόσοψη είναι αποτέλεσμα την ανακαίνισης του 1936. Σε αυτό στεγάζονται η Εθνική Όπερα της Τιμισοάρα (National Opera, Timișoara), το Εθνικό Θέατρο Μιχαήλ Εμινέσκου (Teatrul Național „Mihai Eminescu“·συντομογραφία TNTm), το Ουγγρικό Κρατικό Θέατρο Csiky Gergely (Csiky Gergely Állami Magyar Színház) και το Γερμανικό Κρατικό Θέατρο Τιμισοάρα (Deutsches Staatstheater Temeswar).

Περάσαμε δίπλα του

και φτάσαμε σε ένα πλάτωμα όπου βρίσκεται η “βρύση της αδελφότητας” (Fântâna Înfrățiri)

και αμέσως μετά στην Πλατεία της Ελευθερίας (Piața Libertății).

Ένα γύρω έχει όμορφα κτίρια, όπως το κτίριο του Παλιού Δημαρχείου στο οποίο στεγάζεται η σχολή Μουσικής και Θεάτρου.

Μπροστά του, στο κέντρο της πλατείας είναι το Μνημείο της Αγίας Μαρίας και του Αγίου Ιωάννη του Νέπομουκ (Statuia Sfânta Maria și Sfântul Ioan Nepomuk), είναι ένα ρουμανικό μπαρόκ μνημείο, μία από τις δύο στήλες της πανώλης, ου φτιάχτηκαν στην Τιμισοάρα μετά τη μεγάλη πανώλη του 1738.

Άλλο ένα εντυπωσιακό, μοντέρνο γλυπτό είναι αυτό του “Αγοριού που (τάχα) μιλάει στο κινητό”.

Συνεχίσαμε και περάσαμε από ένα σημείο, που μια πλάκα σημαδεύει και “μιλά” για το Τζαμί του Αλή Μπέη που υπήρχε εκεί από τον 17ο αι και κατεδαφίστηκε στις αρχές του 19ου, όταν οι Οθωμανοί έφυγαν αφήνοντας την πόλη στους Αυστριακούς.

Στο δρόμο μας είδαμε κάτι περίεργα γλυπτά με ανθρωπάκια να κρατούν κάτι σα ρόπαλα.

Σε λίγο φτάσαμε στην Πλατεία της Ένωσης (Piața Unirii).

Την παλαιότερη πλατεία της πόλης

και ίσως την ομορφότερη από τις τρεις. Ονομάζεται και Πλατεία του Κυρίου (Piața Domului), επειδή

έχει στα ανατολικά το Ρωμαιοκαθολικό Καθεδρικό του Αγίου Γεωργίου (Catedrala Sf. Gheorghe ή Domul Romano-Catolic),

που χτίστηκε μεταξύ 1736 και 1774,

απέναντι, στα δυτικά τον Σερβικό Ορθόδοξο Καθεδρικό Ναό (Catedrala Orthodoxa Sarba), που ολοκληρώθηκε το 1748 και το Σερβικό Ορθόδοξο Επισκοπικό Μέγαρο (Vicariatul Ortodox Sarb).

Στη νότια πλευρά της πλατείας βρίσκεται το Μπαρόκ Ανάκτορο, σχεδιασμένο κατά το Ανάκτορο Κίνσκυ της Βιέννης, που σήμερα στεγάζει το Μουσείο Τέχνης

και στη βόρεια το Λύκειο Nikolaus Lenau (Nikolaus-Lenau-Lyzeum ή Liceul Teoretic „Nikolaus Lenau”), κτίριο του 1761, που ήταν αρχικά το Σερβικό Δημαρχείο, και στη συνέχεια πρόδρομος του Γερμανικού Κρατικού Θεάτρου.

Στο κέντρο της είναι η δεύτερη στήλη της πανώλης, η Στήλη της Αγίας Τριάδας (Coloana Ciumei), του 1740

Κάπου εκεί σε ένα από τα πολλά εστιατόρια της πλατείας κάτσαμε για φαγητό

και ξεκούραση.

Πριν φύγουμε μπήκαμε στην Ορθόδοξη εκκλησία.

Κινούμενοι ανατολικά,

μέσα από μικρά δρομάκια,

φτάσαμε σε ένα μεγάλο κυκλικό κόμβο με το “σιντριβάνι των Cardinal Points” (Fântâna Punctelor Cardinale)

και είδαμε απέναντι τον προμαχώνα

με το “περίπτερο του κανονιού” δίπλα του.

Ο προμαχώνας της “Μαρίας Θηρεσίας” (Bastionul "Maria Theresia"), που πήρε το όνομά της από την Αυστριακή αυτοκράτειρα Μαρία Θηρεσία,

είναι το μεγαλύτερο διατηρητέο κομμάτι του αμυντικού τείχους του αυστροουγγρικού φρουρίου της Τιμισοάρα. Καλύπτει περίπου 1,7 εκτάρια του κέντρου της πόλης. Χτίστηκε μεταξύ 1732 και 1734.

Σήμερα χρησιμοποιείται ως πέρασμα,

αλλά στεγάζει επίσης εμπορικούς χώρους, εστιατόρια, μπαρ, ένα νυχτερινό κέντρο διασκέδασης,

μια βιβλιοθήκη και δύο μόνιμες εκθέσεις του Εθνικού Μουσείου του Βανάτου, καθώς και το τμήμα Εθνογραφίας του Μουσείου του Χωριού του Βανάτου.

Μετά από μια βόλτα στον Προμαχώνα βγήκαμε και περάσαμε και πάλι απέναντι.

Κινούμενοι δυτικά μέσα από στενά

με υπέροχα κτίρια

φτάσαμε στην εντυπωσιακή Συναγωγή Stronghold.

Η Συναγωγή Stronghold (Sinagoga din Cetate) είναι η συναγωγή του κέντρου. Κατασκευάστηκε σε εκλεκτικό στυλ με Μαυριτανικά στοιχεία μεταξύ 1863 και 1865.

Είναι πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία η ροζέτα με το άστρο του Δαβίδ πάνω από την πόρτα και οι δύο πύργοι. Ήταν κλειστή και έτσι περιοριστήκαμε σε ότι βλέπαμε απ’ έξω.

Γυρίσαμε στην πλατεία της Νίκης και σε ακόμα μερικά αξιόλογα κτίρια γύρω από τον ναό των Τριών Ιεραρχών.

Όπως κοιτάμε τον ναό, προς τα δεξιά βλέπουμε ένα πολύ όμορφο κτιριακό συγκρότημα εκκλησιαστικής χρήσης όπως δείχνει ο πύργος με το σταυρό στην κορυφή. Είναι το Λύκειο του Τάγματος των Πιαριστών, που άνοιξε τις πόρτες του το 1909. Σε κάποια φάση στέγασε σχολές του Πολυτεχνείου της πόλης, ενώ από το 1992 στεγάζει το Ρωμαιοκαθολικό Λύκειο Gerhardinum.

Από την άλλη μεριά του ναού είναι ένα πάρκο με την προτομή του ποιητή και πεζογράφου Mihail Eminescu (1850-1889).

Στον ίδιο χώρο είναι η Φιλαρμονική Ορχήστρα του Μπανάτουλ (Filarmonica Banatul), που λειτουργεί στην αίθουσα προβολών του πρώην Κινηματογράφου Capitol, που χτίστηκε το 1929.