Η Πρωτεύουσα της υπερβολής!

«Από το Λαύριο στην Τιμισοάρα, μια απόφαση δρόμος»

2022-Ταξίδι στη Βόρεια Ελλάδα και τα Βαλκάνια, μέρος 14^ο

(συνέχεια από Του Κορβίνου το καστέλι!!)

26-27 Οκτωβρίου 2022

Το επόμενο πρωί σαν σηκωθήκαμε

ένα πέπλο ομίχλης σκέπαζε τα πάντα. Στο πρωινό μια καθολική καλόγρια ήρθε στο τραπέζι μας και μας μίλησε σε άπταιστα ελληνικά. Όπως μας εξήγησε είναι Ρουμάνα και ζει σε κάποιο μοναστήρι στην Ελλάδα. Ήταν εκεί γιατί ήταν στο δρόμο για επίσκεψη στους δικούς της και είχε κάνει διανυκτέρευση για να “σπάσει” το ταξίδι. Ευχηθήκαμε ο ένας στον άλλο καλή συνέχεια και αφού τελειώσαμε με το πρωινό μας φορτώσαμε και ξεκινήσαμε. Η ομίχλη θα μας συνόδευε για αρκετή ώρα, αν και όσο πήγαινε αραίωνε.

Περίπου 1 ώρα και 65χμ προς τα νότια φτάσαμε στα σύνορα με Σερβία, περάσαμε σχετικά γρήγορα, αν και ο υπάλληλος μουρμούραγε που είχαμε ταυτότητες και όχι διαβατήρια, γιατί έπρεπε να δακτυλογραφήσει.

Διασχίσαμε τη Σερβία προς νότο και μετά από περίπου 430χμ και σχεδόν 5 ώρες ταξίδι φτάσαμε στα σύνορα με τη Βόρεια Μακεδονία. Βράδυ πια φτάσαμε στα Σκόπια μετά από περίπου 50χμ από τα σύνορα.

Το ξενοδοχείο μας ήταν μέσα στην παλιά αγορά της πόλης. Ανεβάσαμε τα πράγματα

και κατεβήκαμε για μια πρώτη, νυχτερινή βόλτα.

Αν και τα περισσότερα ήταν κλειστά εκείνη την ώρα,

οι φωτισμένες νυχτερινές εικόνες ήταν πολύ όμορφες.

Κάτσαμε σε ένα ανοικτό για φαγητό και ανεβήκαμε να ξαπλώσουμε γιατί ήμασταν αρκετά κουρασμένοι. Την επομένη θα γνωρίζαμε για πρώτη φορά την πρωτεύουσα της γειτονικής μας χώρας.

Το επόμενο πρωί, αφού φάγαμε κάτι και ήπιαμε τον πρώτο καφέ της μέρας για να “ανοίξει το μάτι” μας, ξεκινήσαμε να γνωρίσουμε την πόλη.

Η Βόρεια Μακεδονία (Северна Македонија-Severna Makedonija) είναι περίκλειστο κράτος της νότιας Βαλκανικής, συνορεύει με την Ελλάδα και ήταν κομμάτι της τέως Γιουγκοσλαβίας. Έχει έκταση λίγο περισσότερο από 25.000 τ.χμ. και πληθυσμό περίπου 1.800.000 κάτοικους. Πρωτεύουσα και μεγαλύτερη πόλη της χώρας είναι τα Σκόπια (Скопје-Skopje).

Η χώρα έχει ιστορία που ξεκινά κάποιες χιλιάδες χρόνια πριν. Υπήρξε το Αρχαίο Βασίλειο της Παιονίας στα βόρεια του Βασιλείου της Μακεδονίας, στο οποίο πέρασε στα χρόνια του Φίλιππου Β΄ αφού είχε περάσει για πάνω από ένα αιώνα στα χέρια των Περσών. Από τον 6ο αι, στην περιοχή εμφανίζονται οι Σλαβικές φυλές και η περιοχή γίνεται τμήμα, πότε της Βουλγαρίας και πότε της Σερβίας. Μετά τον Β΄ Π.Π. έγινε μέλος της Σοσιαλιστικής Γιουγκοσλαβίας μέχρι το 1991, που έγινε ανεξάρτητη με το όνομα “Δημοκρατία της Μακεδονίας”, όνομα που δημιούργησε μεγάλη αντιπαλότητα με την Ελλάδα και προσωρινή χρήση του ονόματος “πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας (ΠΓΔΜ-FYROM)” και για εμάς απλά “Σκόπια”. Αυτά μέχρι το 2018, που με τη συμφωνία των Πρεσπών άλλαξε το όνομά της σε “Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας” (Република Северна Македонија).

Όσον αφορά τα Σκόπια, βρίσκονται στα βόρεια της χώρας και η μητροπολιτική περιοχή της πόλης έχει πληθυσμό περίπου 525.000. Αν και η ευρύτερη περιοχή κατοικείται από τη Χαλκολιθική εποχή φαίνεται να ιδρύθηκε από τον αυτοκράτορα Δομιτιανό τον 1ο αι. Το 518 καταστράφηκε από σεισμό και εγκαταλείφθηκε, ενώ λίγα χρόνια μετά, στα χρόνια του Ιουστινιανού ξαναχτίστηκε. Υπήρξε σημαντικό κέντρο στις μετέπειτα αυτοκρατορίες, Βουλγάρικη, Σέρβικη και Οθωμανική. Στα 1912 πέρασε στο βασίλειο της Σερβίας και στη συνέχεια σε αυτό της Γιουγκοσλαβίας. Μετά τον Β΄ Π.Π. έγινε μέλος της Σοσιαλιστικής Γιουγκοσλαβίας και το 1991, πρωτεύουσα της παρούσας χώρας.

Μιας και το ξενοδοχείο μας βρισκόταν μέσα στο Παλιό παζάρι ξεκινήσαμε τις βόλτες μας από αυτό.

Το “Παλιό Παζάρι”, (Стара чаршија-Stara Čaršija), βρίσκεται στην ανατολική όχθη του ποταμού Αξιού (Βαρδάρης-Вардар) και είναι η μεγαλύτερη αγορά στα Βαλκάνια. Η παλαιότερη καταγραφή εμπορικών κτιρίων στην περιοχή χρονολογείται από τον 12ο αιώνα, αλλά το παζάρι χτίστηκε κατά την οθωμανική περίοδο, αποτελώντας το κύριο οικονομικό και εμπορικό κέντρο.

Μεγάλο μέρος της σωζόμενης αρχιτεκτονικής σήμερα χρονολογείται από εκείνη την περίοδο, με πολλά τζαμιά, χάνια, καραβανσεράι και άλλα οθωμανικά κτίρια. Το παζάρι υπέστη ζημιές από σεισμούς το 1555 και το 1963, καθώς και κατά τη διάρκεια και των δύο Παγκοσμίων Πολέμων, και στη συνέχεια έχει ανακατασκευαστεί και αποκατασταθεί αρκετές φορές.

Τα παραδοσιακά κτίρια είναι ως επί το πλείστον διώροφα, με εμπορικούς χώρους στο ισόγειο και οικιστικούς χώρους στον επάνω όροφο.

Πολλά από τα κτίρια που κάποτε χρησιμοποιούνταν για τη στέγαση ταξιδιωτών,

όπως το Καραβανσεράι Σουλί Αν (15ου αι),

που στεγάζει μουσειακούς χώρους

ή ως χαράμ, όπως το Τσιφτέ Χαμάμ (και αυτό του 15ου αι) που έχει μετατραπεί σε χώρο εκθέσεων της Εθνικής Πινακοθήκης καταστράφηκαν, ανακατασκευάστηκαν, αποκαταστάθηκαν και άλλαξαν χρήση.

Το βόρειο κομμάτι του είναι το “Μπιτ Παζάρ”, το μεγαλύτερο παζάρι της πόλης, που από το 2207-2008 χωρίζεται από το κυρίως Παλιό Παζάρι με την “Οθωμανική Πύλη”.

Σε ύψωμα ανάμεσα στο ποτάμι και το Παλιό Παζάρι βρίσκεται το Φρούριο των Σκοπίων, το οποίο βλέπαμε από διάφορα σημεία.

Βγαίνοντας από το Παζάρι προς την κεντρική πλατεία της πόλης συναντάμε αριστερά το χαμάμ του Νταούτ Πασά, και αυτό του 15ου αι., που σήμερα στεγάζει την Εθνική Πινακοθήκη.

Βγήκαμε σε μια πλατεία.

Απέναντι από την Πινακοθήκη είναι ο ορθόδοξος Ναός του Αγίου Δημητρίου,

ενώ στα δεξιά στο βάθος φαίνεται πολύ καλά το φρούριο.

Εκεί αρχίζει και το “πανηγύρι” με την κωδική ονομασία “Σκόπια 2014”.

Η πόλη καταστράφηκε σε μεγάλο βαθμό το 1963 όταν ένας σεισμός 6,9 ρίχτερ χτύπησε της πόλη αφήνοντας πίσω του πάνω από 1000 νεκρούς, 3000 τραυματίες και πολλές χιλιάδες άστεγους. Τα 4/5 των κτιρίων του ιστορικού κέντρου της πόλης είτε κατέρρευσαν, είτε έπαθαν μεγάλες ζημιές. Η αποκατάσταση στέρησε από την πόλη το “πρόσωπο” που είχε πριν.

Το 2010 ο πρόεδρος Νίκολα Γκρουέφσκι της κυβέρνησης του VMRO-DPMNE ανακοίνωσε το έργο “Σκόπια 2014” το οποίο είχε σκοπό να δοθεί στην πόλη μια πιο κλασσική αρχιτεκτονική.

Το έργο αποτελείται κυρίως από την κατασκευή κολεγίων, μουσείων και κυβερνητικών κτιρίων, καθώς και από την ανέγερση μνημείων που απεικονίζουν ιστορικά στοιχεία από την αρχαία Μακεδονία. Το έργο ήταν μέρος της κυβερνητικής πολιτικής «αρχαιομακεδονισμού», στην οποία η χώρα επεδίωκε να οικειοποιηθεί προσωπικότητες όπως ο Μέγας Αλέξανδρος και ο Φίλιππος Β΄. Από πολλούς επικρίθηκε για δύο κυρίως λόγους. Το τεράστιο κόστος και την οικοδόμηση ενός “Εθνικιστικού κιτς”. Το κόστος το φαντάζεσαι αλλά το κιτς το βλέπεις σε κάθε σου βήμα με τον τεράστιο αριθμό των αγαλμάτων. Μάλλον δεν πρέπει να υπάρχει πόλη στον κόσμο με τόσα πολλά δημόσια γλυπτά και μάλιστα άσχετα.

Στην πλατεία που βγήκαμε δεσπόζει το ύψους 29μ (!!!!!) μνημείο με το άγαλμα του Φίλιππου Β΄ στη βάση του οποίου υπάρχουν διάφορες φιγούρες που περιγράφουν (δήθεν) διάφορα σχετικά με το Μακεδόνα βασιλιά, όπως η σύνθεση των καθιστών Φίλιππου και Ολυμπιάδας με το μικρό Αλέξανδρο ανάμεσά τους.

Λίγα μέτρα μετά είναι ένα σιντριβάνι με τα αγάλματα μιας γυναίκας από την κατάσταση εγκυμοσύνης και σε διάφορες φάσεις μεγαλώματος του γιου της. Υποτίθεται πως πρόκειται για την Ολυμπιάδα και το μικρό Αλέξανδρο.

Από εκεί ξεκινά η παλιά πέτρινη γέφυρα, που γεφυρώνει τις δύο όχθες του Βαρδάρη και οδηγεί στην πλατεία Μακεδονίας, την κεντρική πλατεία της πόλης.

Στην αρχή της γέφυρας στα δεξιά είναι τα αγάλματα των Αγίων Κύριλλου και Μεθόδιου

και το σιντριβάνι Varianta brod με τα άλογα,

ενώ στα αριστερά τα αγάλματα των Αγίων Κλήμη και Ναούμ της Οχρίδας

και το σιντριβάνι των λιονταριών.

Πριν περάσουμε στην άλλη μεριά του ποταμού κάναμε αριστερά προς το εντυπωσιακό κτίριο του Αρχαιολογικού,

μπροστά από το οποίο υπάρχει μια γέφυρα γεμάτη με αγάλματα. 29 αγάλματα σε μερικά μέτρα, δεξιά και αριστερά. Η γέφυρα φτιάχτηκε το 2013 και ονομάζεται “Γέφυρα των Πολιτισμών”. Τα αγάλματα είναι διαφόρων προσωπικοτήτων, κυρίως άσχετων με τη χώρα.

Η πιο ενδιαφέρουσα εικόνα είναι αυτή του ποταμού

και η πιο κιτς αυτή με τις “γαλέρες” (!!!!!). Ναι, γαλέρες στο ποτάμι! Γαλέρες που κατασκευάστηκαν στα πλαίσια του παραπάνω προγράμματος και χρησιμοποιούνται σαν ξενοδοχεία και εστιατόρια.

Από αυτή τη γέφυρα περάσαμε

στην απέναντι μεριά του ποταμού,

όπου το πανηγύρι με τα αγάλματα απογειώνεται.

Υπάρχουν αρκετά, όπως σε όλες τις πόλεις του κόσμου, που αφορούν πρόσωπα της ιστορίας του τόπου,

όπως αυτά των Goce Delčev (1872-1903)-Dame Gruev (1871-1906), που “φυλάνε” δεξιά και αριστερά τη γέφυρα

και άλλα που σχετίζονται με αυτήν με κάποιο τρόπο όπως ο Βασιλιάς Σαμουήλ (958-1014)

ή ο Βυζαντινός αυτοκράτορας Ιουστινιανός (482-565), που είχε γεννηθεί κάπου εκεί κοντά.

Το αποκορύφωμα βρίσκεται στο κέντρο της κατά τα άλλα ενδιαφέρουσας πλατείας.

Πάνω σε μια στήλη, έφιππος πάνω στον Βουκεφάλα, ο Αλέξανδρος. Αν και σήμερα επίσημα ονομάζεται “ο έφιππος πολεμιστής” μετά τον ντόρο που σηκώθηκε όταν πρωτοφτιάχτηκε σαν “Μέγας Αλέξανδρος” όλοι τον αποκαλούν “ο Αλέξανδρος”.

Ευτυχώς που υπάρχουν και κάποια μοντέρνα γλυπτά, είτε στη μεριά του ποταμού,

είτε στους δρόμους πιο μέσα. Κάποια από αυτά είναι από τα χρόνια της Γιουγκοσλαβίας,

όπως από την ίδια εποχή είναι το μπρουταλιστικό Κεντρικό Γραφείο του Ταχυδρομείου της Βόρειας Μακεδονίας (Пошта на Северна Македонија – Централа).

Αυτά και η εικόνα του κάστρου στο βάθος σώζουν την κατάσταση.

Κάτω από το κάστρο περνά η λεωφόρος Goce Delčev με τα λιοντάρια δεξιά και αριστερά στην ομώνυμη γέφυρα.

Ωραία εικόνα είναι και η γέφυρα με το Αρχαιολογικό Μουσείο στο βάθος.

Στην πλατεία 

κάτσαμε να τσιμπήσουμε κάτι, μιας και είχε μεσημεριάσει. Ήπιαμε και τον μεσημεριανό μας καφέ και συνεχίσαμε προς την άλλη μεριά της πλατείας,

εκεί που στέκει η “Αψίδα του Θριάμβου” (!!!!!!!!!), Άλλο ένα “αριστούργημα” του ίδιου προγράμματος. Τι να πεις.

Περάσαμε στην πίσω μεριά της.

Κι εδώ αγάλματα, που άρχισα να βαριέμαι να βγάζω φωτογραφίες. Νισάφι πια!

Πήραμε το δρόμο για το δωμάτιό μας να ξεκουραστούμε λίγο.

Αραιά και που βλέπαμε εικόνες με το καινούριο «φασούλι», το Χάλογουιν, που πλησίαζε. Οι κολοκύθες είναι στην εποχή τους και αντί να τις κάνουν πίττες ή σούπα τις κάνουν «τρομακτικά» φανάρια. Τρομάρα μας!

Περάσαμε πάνω από την παλιά γέφυρα.

Στη βάση της μια γλυπτή σύνθεση τράβηξε την προσοχή μου. Δύο κολυμβητές, που του ενός φαίνονταν μόνο τα πόδια την ώρα που βουτάει ενώ η γυναίκα ετοιμάζονταν. Μιας και ο καλλιτέχνης την έχει κάνει γυμνή κάποιοι «φρόντισαν» να της βάλουν μαγιό (!!). Αν και βανδαλισμός το αποτέλεσμα αισθητικά είναι ανεκτό.

Πάνω στη γέφυρα βλέπει κανείς το παρατηρητήριο (πύργος ελέγχου) σε μορφή μιχράμπ, κατασκευασμένο επί σουλτάνου Μουράντ Β΄ μεταξύ 1421-1451, πάνω σε θεμέλια προϋπάρχοντος του 6^ου αι, με πολλές επισκευές και ανακατασκευές, με τελευταία αυτή του 2008.

Εκεί κοντά μια πλάκα μνημονεύει την εκτέλεση το 1689, σε αυτό το σημείο, του επαναστάτη του 17^ου αι. KARPOSH (ΚΑΡΠΟШ).

Μπήκαμε πάλι στο παζάρι

με τα καφενεία του και πήγαμε για λίγο άραγμα.

Βγήκαμε ξανά το απόγευμα. Περνώντας από το Τσιφτέ Χαμάμ, το κτίριο που στεγάζει κάποιες εκθέσεις (μόνιμες και περιοδικές) της Εθνικής Πινακοθήκης της χώρας και βλέποντας το ανοικτό είπαμε να μπούμε. Στην είσοδο μας καλωσόρισε ένας κύριος και μας ρώτησε από πού είμαστε. Του είπαμε και μας συστήθηκε. Ήταν ο Διευθυντής της Εθνικής Πινακοθήκης. Μας ενημέρωσε πως κανονικά εκείνη την ώρα το κτίριο έκλεινε αλλά θα έμενε λίγα λεπτά ανοικτό για να δούμε λίγο τις εκθέσεις (!!). Ομολογώ πως τέτοιο πράγμα δεν μου έχει ξανασυμβεί.

Ξεκινήσαμε από την ατομική έκθεση του Sasho Blazes

με έργα αφηρημένης τέχνης.

Ο καλλιτέχνης έχει γεννηθεί το 1980 στην Οχρίδα.

Ενδιαφέρουσα δουλειά.

Ρίξαμε μια μικρή ματιά

και στα έργα μιας έκθεσης, άλλων ντόπιων καλλιτεχνών.

Μεγάλο ενδιαφέρον έχουν και τα στοιχεία, αρχιτεκτονικά και διακοσμητικά του κτηρίου, που βλέπει κανείς στο χώρο.

Από μια στενή πορτούλα μπήκα και σε ένα ακόμα χώρο, που δεν χρησιμοποιείται για εκθέσεις, αλλά παραμένει όπως ήταν παλιά ο χώρος. Ευχαριστήσαμε το κύριο και τους υπαλλήλους, που προφανώς ανυπομονούσαν να πάνε στα σπίτια τους και βγήκαμε.

Εν τω μεταξύ βράδιαζε και τα φώτα είχαν ανάψει κάνοντας τις εικόνες πολύ όμορφες,

Ξεκινήσαμε για το ποτάμι και την πλατεία.

Περάσαμε από την περιοχή που είναι η κεντρική Εθνική Πινακοθήκη (Χαμάμ Νταούτ Πασά) Αυτήν την ώρα με τα φώτα παντού οι εικόνες γίνονται πολύ όμορφες.

Φτάσαμε στο ποτάμι

και περάσαμε απέναντι στην πλατεία με τον Αλέξανδρο.

Από εκεί οι εικόνες της παλιάς γέφυρας,

της «γέφυρας των πολιτισμών»

και του Αρχαιολογικού Μουσείου είναι εντυπωσιακές.

Ακόμα και οι γαλέρες είναι συμπαθητικές.

Κάναμε τις βόλτες μας, βγάλαμε πολλές φωτογραφίες και πήραμε το δρόμο του γυρισμού.

Περάσαμε το ποτάμι και στο σιντριβάνι της Ολυμπιάδας 

σταματήσαμε να ακούσουμε ένα νεαρό μουσικό με σάζι, που έπαιζε διάφορα δικά τους κομμάτια, 

αλλά και άλλα γνωστά, όπως το Μπέλλα Τσάο.

Με τις όμορφες νότες από το σάζι και τη φωνή του νεαρού αυτού καλλιτέχνη στα αυτιά μας κάτσαμε κάπου εκεί κοντά να φάμε κάτι. Χορτάτοι πια φτάσαμε στο ξενοδοχείο και ανεβήκαμε να ξεκουραστούμε. Την επομένη φεύγαμε από τα Σκόπια, αλλά όχι από τη χώρα, μιας και θα κάναμε το επόμενο διήμερο κάποιες βόλτες να δούμε κι άλλες ομορφιές της γειτόνισσάς μας.

Όσον αφορά την πόλη των Σκοπιών, θα μπορούσε να είναι αρκετά όμορφη πόλη (έχει αρκετά ενδιαφέροντα) αν δεν….Η υπερβολή στο κιτς λειτουργεί εις βάρος της και αυτό είναι κρίμα. Γιατί όσο και αν προσπαθείς δεν μπορείς να αποδείξεις πράγματα που δεν υφίστανται. Αξιοποιώντας όμως αυτά που έχεις (και δεν είναι λίγα), μόνο κέρδος μπορείς να έχεις. Εμείς πάντως καλά περάσαμε και γνωρίσαμε σε ένα βαθμό άλλη μια Ευρωπαϊκή και Βαλκανική πρωτεύουσα. Καλή μας συνέχεια!

(το ταξίδι συνεχίζεται )

θα χαρώ να διαβάσω τα σχόλια σας