Ψηφιδωτά και πάλι ψηφιδωτά!

(συνέχεια από Παλάτια, στέρνες και σταθμοί στην Πόλη!)

Η πόλη που την είπαν «Πόλη»!

2013-Ταξίδι στην Κωνσταντινούπολη, 6^ο μέρος

28 Μαρτίου 2013

Το πρωί, οι γυναίκες βαριόνταν να σηκωθούν και έτσι ξεκίνησα μόνος μου, νωρίς-νωρίς, για μερικά, λιγότερο γνωστά, αξιοθέατα στην περιοχή του Sultanahmet. Πάνω από το ξενοδοχείο, πήρα το τραμ και κατέβηκα στο Τσεμπερλίτας.

Από εκεί πήρα τον κατήφορο με κατεύθυνση προς τη θάλασσα του Μαρμαρά σκοπεύοντας να φτάσω στο Τζαμί Σοκολού. Η βόλτα μέσα στα στενά της γειτονιάς, ήταν από μόνη της μια εμπειρία μοναδική.

Οικιστικά, η γειτονιά διατηρεί τη γοητεία της με τα παλιά ξύλινα, διώροφα και τριώροφα σπίτια, άλλα σε καλή

και άλλα σε κακή κατάσταση. Κάποια δε, σε κατάσταση σχεδόν ερειπίου.

Όλη η περιοχή έχει την ατμόσφαιρα αλλοτινών ημερών, διαφορετική όμως από την ατμόσφαιρα, που αποπνέουν οι περιοχές με τα μνημεία.

Εδώ βρίσκεσαι σε μια γειτονιά, βγαλμένη λες, από παλιές γκραβούρες, που μόνο τα παρκαρισμένα αυτοκίνητα σε επαναφέρουν στο τώρα.

Έτσι, περπατώντας μέσα από τα απομεινάρια μιας ξεπεσμένης, αλλά τόσο γοητευτικής, αρχοντιάς, έφτασα στο τζαμί.

Το τέμενος φτιάχτηκε στα 1571-2 από τον μεγάλο αρχιτέκτονα Σινάν, κατόπιν παραγγελίας του Μεγάλου Βεζίρη του Σελίμ Β΄, Σοκολού Μεχμέτ Πασά. Ο Σινάν έφτιαξε ένα πλατώ για να κτίσει το τζαμί, ξεπερνώντας έτσι το πρόβλημα της έντονης κλίσης του εδάφους. Μια μεγάλη σκάλα οδηγεί από το δρόμο στην αυλή του τεμένους, περνώντας κάτω από τον Μεντρεσέ, το Ιεροδιδασκαλείο, που λειτουργεί ακόμα και σήμερα σα σχολή.

Το κτίσμα, εξωτερικά, είναι εντυπωσιακό, αλλά αρκετά λιτό, με ελάχιστα διακοσμητικά στοιχεία,

όπως τα αποσπάσματα από το κοράνι, φτιαγμένα με γαλάζια πλακάκια Ιζνίκ, πάνω από πόρτες και παράθυρα

και τους ζωγραφισμένους θόλους στο περιστύλιο.

Η κρήνη στην αυλή είναι και αυτή αρκετά λιτή.

Δυστυχώς ήταν πολύ νωρίς και ήταν κλειστά και έτσι δεν μπόρεσα να δω το, σύμφωνα με τον οδηγό μου, εντυπωσιακό εσωτερικό του τεμένους. Το μόνο σημείο ζωής ήταν οι φωνές που έψαλαν σε κάποια από τις αίθουσες της σχολής.

Η νυχτερινή βροχή είχε ξεπλύνει το χώρο, δίνοντας την αίσθηση της καθαριότητας και η πρωινή ησυχία, σε συνδυασμό με τις όμορφες μελωδικές φωνές, μιαν αίσθηση γαλήνης.

Βγήκα και συνέχισα τη βόλτα μου, με την ίδια κατεύθυνση.

Οι εικόνες της γειτονιάς το ίδιο όμορφες με τα παλιά, κακοσυντηρημένα κτίρια να εναλλάσσονται με τα πιο περιποιημένα, και αυτά με τα πιο σύγχρονα. Προορισμός μου αυτή τη φορά η «Μικρή Αγιά Σοφία», όπως είναι γνωστός ο Ναός των Αγίων Σέργιου και Βάκχου.

Κτίστηκε στα 527, πριν από τη μεγάλη «συνονόματή» της και εγκαινιάστηκε από τον Ιουστινιανό και τη Θεοδώρα. Εντυπωσιακό αρχιτεκτόνημα, που μετατράπηκε κι αυτό σε τέμενος, μετά την κατάληψη της Πόλης. Δυστυχώς κι αυτό επίσης ήταν κλειστό, ακόμα και η αυλόπορτα

και ό,τι είδα ήταν έξω από τα κάγκελα.

Πήρα την ανηφόρα με τα όμορφα κτίσματα σε μια περιοχή, που βρίσκεται στο χώρο, που κάποτε γειτόνευε με το Μεγάλο Παλάτι των Βυζαντινών αυτοκρατόρων.

Σήμερα από εκείνο το παλάτι απομένουν ελάχιστα. Ένα κομμάτι του, που βρίσκεται στην αγορά κάτω από το Μπλε Τζαμί και ανακαλύφθηκε στη δεκαετία του 1930, με τα ερείπια κάποιων δωματίων, με δάπεδα γεμάτα μωσαϊκά, συντηρήθηκε, στεγάστηκε και αποτελεί σήμερα το Μουσείο Ψηφιδωτών,

ένα από τα λιγότερο γνωστά, αλλά εξαιρετικά ενδιαφέροντα αξιοθέατα της Πόλης.

Τα μωσαϊκά είναι του τέλους του 5^ου αι και αντανακλούν τις επιρροές της Ελληνιστικής και Ρωμαϊκής τέχνης. Αυτό κυρίως φαίνεται, από το γεγονός πως τα θέματα, σε αντίθεση με ότι γνωρίζουμε στα Βυζαντινά ψηφιδωτά, είναι όλα κοσμικά.

Άγρια ζώα σε σκηνές κυνηγιού,

καθημερινές ασχολίες, όπως το άρμεγμα,

ένα φορτωμένο άλογο, που πετά το αναβάτη του κάτω,

μια καμήλα, που μεταφέρει δύο παιδιά,

ένας πίθηκος, που κατεβάζει χουρμάδες από ένα φοίνικα,

δύο βοσκοί με τις χήνες τους,

ή κάποιο παιγνίδι,

μια σκηνή, όπου δύο ένοπλοι αντιμετωπίζουν μια τίγρη, αλλά και πολλά διακοσμητικά στοιχεία, κυρίως φυτικά

αλλά και με πρόσωπα.

Κάπου υπάρχουν και τα σπαράγματα μιας παράστασης με τον τραγοπόδαρο Πάνα να μεταφέρει στους ώμους του τον μικρό Διόνυσο.

Το μουσείο μόλις είχε ανοίξει και ήμασταν 2-3 άνθρωποι. Μου άρεσε πολύ και εντυπωσιάστηκα. Η κατάδυση, όμως στην τέχνη του ψηφιδωτού είχε και συνέχεια και μάλιστα πολύ εντυπωσιακή.

Γύρισα στο ξενοδοχείο (οι γυναίκες είχαν σηκωθεί), πήραμε το πρωινό μας και φύγαμε για το Εμινονού.

Πήραμε το λεωφορείο, περάσαμε από το υδραγωγείο του Ουάλη και κατεβήκαμε στην περιοχή Edirnekapi,

σε μια πλατεία με το άγαλμα του Μωάμεθ του Πορθητή (Fatih Sultan Mehmet).

Από εκεί κατηφορίσαμε μέσα από τα σοκάκια μιας όμορφης συνοικίας με ξύλινα σπίτια για το λεγόμενο Kariye Cami, τη γνωστή σε εμάς Μονή της Χώρας.

Ή για να ακριβολογούμε το καθολικό μιας Μονής του 11^ο αι., που κάποτε έγινε τζαμί. Το όνομα της («της Χώρας») υποδηλώνει πως βρισκόταν έξω από την Πόλη, κάπου στην εξοχή (υπάρχει και άλλη ερμηνεία, πιο «θεολογική», αλλά δεν είναι της παρούσης). Αυτό που κάνει ξεχωριστό αυτό το μνημείο είναι τα ψηφιδωτά του (αλλά και οι τοιχογραφίες του Παρεκκλησίου) των αρχών του 14^ου αι. Πρόκειται για απίστευτης ομορφιάς ψηφιδωτά, μοναδικά στο χριστιανικό κόσμο, αν όχι τα ωραιότερα (για μένα τα ωραιότερα), σίγουρα από τα πιο όμορφα.

Το κτίριο αποτελείται από τέσσερα, κυρίως, μέρη. Το κύριο κλίτος ή κυρίως Ναό, τον Εξωνάρθηκα, τον Εσωνάρθηκα και το Παρεκκλήσιο. Παραδόξως πως, το λιγότερο αγιογραφημένο είναι ο κυρίως Ναός. Αντίθετα οι δύο Νάρθηκες είναι γεμάτοι με ψηφιδωτά, απαράμιλλης τέχνης, που συγκροτούν θεματικές ενότητες. Το Παρεκκλήσιο, τέλος, είναι κατάγραφο με τοιχογραφίες, που φτιάχτηκαν αμέσως μετά τα ψηφιδωτά.

Η είσοδος είναι από τα νότια του συγκροτήματος και το πρώτο μέρος που επισκεφτήκαμε ήταν το Παρεκκλήσιο.

Η υπέροχη τοιχογραφία της Ανάστασης υποδηλώνει πως ο χώρος «φιλοξενεί» σωρούς κάποιων επιφανών Βυζαντινών.

Πράγματι υπάρχουν 4 αψιδωτοί τάφοι (Αρκοσόλια) στο Παρεκκλήσιο. Φυσικά, εκτός της Ανάστασης, υπάρχουν και άλλες πολλές, υπέροχες τοιχογραφίες.

Η προφητεία του Ησαΐα για τη σωτηρία της Ιερουσαλήμ από τους Ασσυρίους,

η Δευτέρα Παρουσία,

η Είσοδος στον Παράδεισο,

ο Αρχάγγελος Μιχαήλ

και κάποιοι άγιοι σε διάφορες θέσεις.

Στον τρούλο του παρεκκλησίου είναι η Βρεφοκρατούσα πλαισιωμένη από αγγέλους. Υπάρχουν και άλλες τοιχογραφίες, αλλά όπως και στους δύο νάρθηκες, θέλεις ώρες για να μπορέσεις να ασχοληθείς και να φωτογραφίσεις όλα αυτά τα θαυμαστά, που ξετυλίγονται μπροστά στα μάτια σου.

Μετά το Παρεκκλήσιο περάσαμε στον Εξωνάρθηκα, περνώντας έτσι στον κόσμο της ψηφίδας και στο πανηγύρι σχεδίων και χρωμάτων, σε απαράμιλλες συνθέσεις. Ο χώρος αυτός είναι αφιερωμένος στον κύκλο της ζωής του Χριστού. Πολλές οι παραστάσεις κι εδώ,

με προεξάρχουσα την, κατά τη γνώμη μου, ωραιότερη εικόνα Παντοκράτορα που έχω δει πότε, πάνω από την είσοδο, που οδηγεί στον Εσωνάρθηκα και φέρει την επωνυμία «Ιησούς Χριστός, Η Χώρα των Ζώντων».

Κάποια από τα ψηφιδωτά είναι

το όνειρο του Ιωσήφ και η μετάβαση στη Βηθλεέμ,

η Απογραφή,

η Γέννηση,

η σφαγή των νηπίων,

ή η θεραπεία του παραλυτικού στην Καπερναούμ.

Στον τρούλο υπάρχουν περισσότερες παραστάσεις, όπως ο Ιωάννης ο Βαπτιστής με τον Ιησού και ο πειρασμός του Χριστού.

Στον ίδιο χώρο, στο δυτικό τοίχο υπάρχουν τρεις αψιδωτοί τάφοι με τα ψηφιδωτά πολύ κατεστραμμένα.

Σειρά είχε ο Εσωνάρθηκας με τον κύκλο της ζωής της Παρθένου. Εδώ στους δύο τρούλους υπάρχουν πολυπρόσωπες παραστάσεις

με τις γενεαλογίες του Χριστού (νότιος τρούλος)

και της Θεοτόκου (βόρειος). Στην οροφή και γύρω υπάρχουν σκηνές από τη ζωή της Θεοτόκου.

Το κανάκεμα της μικρής Μαρίας από τους γονείς της και η ευλογία από τους ιερείς,

τα Εισόδια

και η πρωινή αναχώρηση του Ιωσήφ από το σπίτι.

Υπάρχουν οι εικόνες των Αποστόλων Πέτρου και Παύλου, αριστερά και δεξιά της πύλης, που οδηγεί στον κυρίως ναό,

ένα μέρος από μια εικόνα με τη θεραπεία του λεπρού από τον Ιησού και άλλες πολλές.

Από τις πιο εντυπωσιακές είναι η εικόνα της Δέησης. Λέγεται πως αντιγράφει εικόνα από τη Χαλκή Πύλη του Βυζαντινού Παλατιού και παριστά τον Ιησού δεξιά (Ιησούς Χριστός Χαλκίτης) και τη Θεοτόκο στα αριστερά να δέεται για τη σωτηρία των ανθρώπων. Κάτω και πίσω, από τη Θεοτόκο υπάρχει τμήμα της παράστασης της μορφής του πρίγκιπα Ισαάκ Κομνηνού και απέναντι κάτω και πίσω, από τον Ιησού ένα μικρό τμήμα του προσώπου της μοναχής Μελανίας, κατά κόσμο Μαρία Παλαιολογίνα, κόρης του Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγου, γνωστή και σαν «Μαρία των Μογγόλων». Εστάλη από τον πατέρα της σαν σύζυγος του Μογγόλου Χάνου Hulagu, ο οποίος είχε πεθάνει όταν αυτή έφτασε στο παλάτι του και αναγκάστηκε να παντρευτεί το γιο του Χάνο Abaqa. Αργότερα έγινε Μοναχή και πιστεύουν, πως είναι ο κτήτορας του συγκεκριμένου ψηφιδωτού και ίσως κάτω από αυτό να βρίσκεται ο τάφος της.

Τελευταίος στην επίσκεψή μας ο κυρίως ναός.

Οι τοίχοι εδώ καλύπτονται από μάρμαρα με πολύ όμορφα σχέδια και υπάρχουν μόνο τρία ψηφιδωτά.

Πάνω από την είσοδο είναι η Κοίμηση της Θεοτόκου

και αυτά του Χριστου και της Παναγίας Οδηγήτριας, αριστερά και δεξιά του Ιερού.

Εκεί τελείωσε η επίσκεψή μας σε ένα μοναδικό, ένα ανεπανάληπτης αξίας και ομορφιάς μνημείο, όπου είδα τα ομορφότερα Βυζαντινά Ψηφιδωτά, που έχω δει ποτέ. Και έχω δει αυτά της Ραβένας, στην Ιταλία και στην Ελλάδα τα ψηφιδωτά στο Δαφνί, στον Όσιο Λουκά και στη Νέα Μονή της Χίου, για να αναφέρω μόνο τα κορυφαία, που έχουμε εδώ. Ασπάζομαι λοιπόν και αντιγράφω αυτό που βρήκα σε διάφορες ιστοσελίδες:
-Στην Πόλη σαν βρεθείς, στην περίφημη Μονή της Χώρας, συνειδητοποιείς αυτό που λέει ο ποιητής: «Ουκ εάλω η Πόλις. Ουκ εάλω η ρίζα ουκ εάλω το φως! Ουκ εάλω η βασιλεύουσα ψυχή των Ελλήνων» (Νικηφόρος Βρεττάκος, Λειτουργία κάτω από την Ακρόπολη).-

Επόμενη στάση της μέρας το Πατριαρχείο, στο Φανάρι, μια ακόμη από τις ιστορικές γειτονιές της Πόλης.

Όπως ήταν αναμενόμενο είχε πολύ κόσμο. Μάλιστα στον Πατριαρχικό ναό του Αγίου Γεωργίου είχε ένα γκρουπ ξένων και κάποιος τους μίλαγε.

Κάναμε λοιπόν πρώτα μια βόλτα στους χώρους γύρω από τον ναό, ανάμεσα στα διάφορα κτίσματα του Πατριαρχείου,

στους κήπους και τις αυλές.

Μπήκαμε στο ναό. Το γκρουπ τελείωνε και εμείς κάναμε τις βόλτες μας να τον δούμε. Είναι αρκετά λιτός, κατά τη γνώμη μου, έχοντας όμως κάποια σπουδαία κειμήλια,

όπως τις λάρνακες αγίων,

κάποιες εικόνες,

το πολύ όμορφο τέμπλο του 18^ου αι.,

τον υπέροχο άμβωνα

και τον επιβλητικό Πατριαρχικό θρόνο.

Το μεσημέρι είχε περάσει και εμείς πεινάγαμε. Πήραμε τον κατήφορο και φτάσαμε στον παραλιακό δρόμο δίπλα στον Κεράτιο.

Εκεί κάτσαμε να φάμε και να ξεκουραστούμε. Γιατί είχαμε προγραμματίσει κι άλλη επίσκεψη. 

Η απογευματινή μας επίσκεψη ακούει στο όνομα «Μουσείο Καλλιγραφίας» και είναι πλατεία Μπεγιαζίντ. Σαν φτάσαμε όμως μάθαμε πως ήταν κλειστό για συντήρηση (Φτου, και πάλι άτυχοι!!).

Χαζέψαμε λοιπόν γύρω μας την επιβλητική πύλη του πανεπιστημίου

και το τζαμί και πήραμε την Divanyolu cad. για να καταλήξουμε στο γνωστό μας υπόγειο καφέ στο Σουλτάναχμέτ,

για τον απογευματινό μας καφέ και από εκεί, με τα πόδια στο ξενοδοχείο, αφού περάσαμε από τον σιδηροδρομικό Σταθμό.

Ξαπλώσαμε να ξεκουραστούμε και αφού φρεσκαριστήκαμε, το βράδυ ανεβήκαμε για μια τελευταία φορά στο Ταξίμ. Σε ένα από τα κεμπαμπάδικα κάτσαμε για φαΐ. Η Μαριάννα είχε κανονίσει κάτι ξεχωριστό για το τέλειωμα της μέρας αυτής. Θα πήγαινε σε μια μιλόνγκα (όπως λένε τα πάρτυ εξάσκησης που κάνουν συχνά όσοι χορεύουν τάνγκο) σε ένα ξενοδοχείο εκεί κοντά.

Εμείς κάτσαμε για ένα γλυκό στο ζαχαροπλαστείο Hafiz Mustafa 1864, που είχαμε κάτσει λίγες μέρες πριν. Λίγο πριν τις 2 πήγα και την πήρα και με ταξί γυρίσαμε για ύπνο.

Έτσι τελείωσε μια πραγματικά «μεγάλη» μέρα στην Πόλη. Μια μέρα με μερικές από τις ομορφότερες εικόνες, που έχω δει στα ταξίδια μου.

Το ταξίδι μας αυτό έφτανε σιγά-σιγά στο τέλος του. Λίγα μένανε ακόμα για την επόμενη, τελευταία μέρα του.

Καληνύχτα σας!

(φωτογραφίες δικές μου και της Μαριάννας)

(το ταξίδι συνεχίζεται  Χαλαρά στην Πρίγκηπο! )

Θα χαρώ να διαβάσω τα σχόλια σας!