Στο (νέο) Αρχαιολογικό Μουσείο της Πάτρας!

5 Ιανουαρίου 2013

Στη δεκαετία του 1970, φοιτητής τότε στην Πάτρα, περνούσα συχνά έξω από ένα κτίριο στο κέντρο της πόλης, στην πλατεία Εθνικής Αντίστασης ή πλατεία Όλγας, όπως της ξέρει όλος ο κόσμος. 

                                                  Φωτογραφία από το ίντερνετ

Το κτίριο είναι στη γωνία Αράτου και Μαιζώνος (στο Νο 42) και είχε μια μικρή ταμπέλα που έγραφε ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΠΑΤΡΩΝ. Τα χρόνια των σπουδών μου πέρασαν και εγώ δεν αξιώθηκα να διαβώ το κατώφλι του διατηρητέου νεοκλασικού, αν και από τότε , όπου και αν βρισκόμουν, αναζητούσα τους αρχαιολογικούς χώρους και τα μουσεία για μια επίσκεψη. Μετά τη στρατιωτική μου θητεία εγκαταστάθηκα στην Πάτρα, σαν εργαζόμενος, για μια πενταετία (δυστυχώς ήρθαν έτσι τα πράγματα που δεν μας επιτρέψανε να μείνουμε μόνιμα, αν και το θέλαμε πολύ). Τότε λοιπόν κατάφερα να πάω να δω το μουσείο της πόλης που ζούσα. Από εκείνη την επίσκεψη, το μόνο που θυμάμαι είναι η εικόνα ενός μεγάλου ψηφιδωτού δαπέδου μιας ρωμαϊκής έπαυλης. Κατά τ’ άλλα το μουσείο ήταν ιδιαίτερα μικρό, καταλαμβάνοντας το ισόγειο και μέρος του 1^ου ορόφου του κτιρίου που παραχώρησε το 1934 ο ιδιοκτήτης του Ι. Καραμανδάνης, για να στεγαστεί η πρώτη αρχαιολογική συλλογή της πόλης, που μέχρι τότε περιφέρονταν από κτίριο σε κτίριο.

Πως είναι δυνατό, μια πόλη σαν την Πάτρα, με τη μακραίωνη ιστορία και τον τεράστιο αριθμό ευρημάτων, να έχει ένα τόσο μικρό μουσείο, στεγασμένο μεν σε ένα όμορφο κτίριο, αλλά που είναι ανεπαρκές για το ρόλο που του ανέθεσαν;

Το 1987 φύγαμε για την Αθήνα οριστικά, αλλά είμαστε συχνοί επισκέπτες στην πόλη της νιότης μας.

Στα μέσα της δεκαετίας του 2000 μάθαμε πως ξεκινήσανε να φτιάξουνε το νέο αρχαιολογικό μουσείο. Επιτέλους! Ελπίζοντας να δούμε τελικά κάτι πραγματικά αξιόλογο περιμέναμε. Κάποια φορά κατεβαίνοντας στην Πάτρα, το είδαμε. Στην είσοδο της πόλης, όπως φτάνει κανείς από την Αθήνα. Σχεδόν τελειωμένο, ήταν εξαιρετικά εντυπωσιακό. Έργο του αρχιτέκτονα Θεόφιλου Μπομπότη και των συνεργατών του, είναι ένα πολύ σύγχρονο κτίριο με ένα πολύ όμορφο μεταλλικό θόλο στην «ξύλινη» είσοδό του. Πότε θα είναι άραγε έτοιμο να το δούμε από κοντά και από μέσα;.

Τελικά το Μάρτη του 2011, το επισκεφτήκαμε (http://disaki.blogspot.com/2011/03/blog-post_27.html).

Το κτίριο είναι υπέροχο. Μέρος της εισόδου είναι επενδυμένο με ξύλο ενώ ένας θόλος επενδυμένος με φύλλα τιτανίου καταλήγει σε μια τεχνητή λίμνη, υποδηλώνοντας με αυτόν τον τρόπο τη σχέση της πόλης με το υγρό στοιχείο (θάλασσα).

Το εσωτερικό είναι το ίδιο εντυπωσιακό. Οι αίθουσες είναι μεγάλες σε επιφάνεια αλλά και ύψος. Έτσι έχεις συνεχώς μια γενική άποψη των εκθεμάτων της κάθε αίθουσας. Μια σκάλα οδηγεί σε ένα διάδρομο από τον οποίο βλέπεις από ψηλά τις δύο αίθουσες.

Σε εκείνη την επίσκεψη το μουσείο ήταν μεν ανοικτό, αλλά δεν ήταν τελείως έτοιμο. Η μία από τις τρεις θεματικές ενότητες ετοιμάζονταν και η αντίστοιχη αίθουσα ήταν κλειστή. Η φωτογράφιση απαγορεύονταν και έτσι η επίσκεψη δεν ήταν ολοκληρωμένη και ό,τι εικόνες είχα μετά ήταν στο μυαλό μου ή κάποιες, ελάχιστες, που βρήκα στο ίντερνετ.

Δύο χρόνια (παρά κάτι) μετά

Σχεδόν δύο χρόνια μετά, στις αρχές Ιανουαρίου του 2013, πήγα και πάλι. Αυτή τη φορά όλες οι θεματικές ενότητες ήταν έτοιμες και, ω του θαύματος, επιτρεπόταν η φωτογράφιση! Χαράς ευαγγέλια!!

Αμέσως μετά την είσοδο είναι το ταμείο και το πωλητήριο.

Τα εκθέματα αναπτύσσονται σε τρεις θεματικές ενότητες, σε ισάριθμες αίθουσες. Καλύπτουν μια πολύ μεγάλη χρονική περίοδο, σχεδόν 3500 χρόνια. Από το 3000 π.Χ. μέχρι τον 4^ο αι. μ.Χ. Η έκθεση των αρχαιοτήτων ακολουθεί τις πιο σύγχρονες μουσειολογικές μεθόδους.

Μπαίνουμε στην πρώτη αίθουσα. Η θεματική έκθεση είναι

Ιδιωτικός Βίος.

Η αίθουσα είναι στενόμακρη, πολύ μεγάλη και γύρω στους τοίχους έχει προθήκες με ευρήματα από την πόλη και την ευρύτερη περιοχή, Ευρήματα μικρά σε μέγεθος.

Έχει προθήκες με κεραμική,

προθήκες με εργαλεία και μαγειρικά σκεύη,

με κοσμήματα

και με γυάλινα δοχεία

και άλλα γυάλινα αντικείμενα.

 Έχει όμως και γλυπτά και ανάγλυφα από τη διακόσμηση οικιών και επαύλεων.

Στο κέντρο της αίθουσας έχουν μεταφέρει μια ολόκληρη οικία με το αίθριο, τη δεξαμενή συλλογής του νερού και ένα υπερυψωμένο δωμάτιο,

ένα πολυτελές λουτρό καθώς

και τον ληνό (πατητήρι) με το υπολήνιο (δεξαμενή συλλογής του μούστου) μιας αγροικίας

Στην άλλη άκρη της αίθουσας είναι τα περισσότερα ψηφιδωτά, άλλα στο δάπεδο και άλλα κάθετα. Προκειμένου να στηρίξουν τα τεράστια ψηφιδωτά δάπεδα (το μεγαλύτερο φτάνει τα 72,25 τ.μ.!!!) έφτιαξαν ειδικές βάσεις ικανές να αντέξουν το τεράστιο βάρος και πολύ μεγαλύτερους σεισμούς από αυτούς που γίνονται πολύ συχνά στην περιοχή. 

Κάποια από τα ψηφιδωτά είναι:

Ψηφιδωτό δάπεδο με τον Πάνα και τη συντροφιά του να πατάνε σταφύλια.

Ψηφιδωτό δάπεδο με παράσταση κυνηγιού του Καλυδώνιου κάπρου.

Ψηφιδωτό δάπεδο με κεντρική παράσταση Αφροδίτης.

Ψηφιδωτό δάπεδο με κεντρική παράσταση άρματος Ήλιου.

Ψηφιδωτό δάπεδο με γεωμετρική διακόσμηση, πτηνά και θαλασσινά.

Ψηφιδωτό δάπεδο με παράσταση του θεού-ποταμού Νείλου.

Ψηφιδωτό δάπεδο με σκηνή ψαρέματος στην οποία συμμετέχουν ερωτιδείς.

Ψηφιδωτό δάπεδο με κεντρική παράσταση Τρίτωνα.

Ψηφιδωτό δάπεδο με κεντρική παράσταση χορού των Τριών Χαρίτων.

Ψηφιδωτό δάπεδο με παράσταση κεφαλής Μέδουσας.

Σειρά έχει η δεύτερη αίθουσα. Η θεματική έκθεση είναι

Ο Δημόσιος Βίος.

Σε αυτή την αίθουσα τα εκθέματα αφορούν τις δημόσιες δραστηριότητες των πολιτών της περιοχής στις διάφορες ιστορικές περιόδους.

Βλέπουμε διάφορα δημόσια κτίρια, όπως ναούς, θέατρα, λουτρά κλπ,

κάποια μεταφερμένα εκεί

και κάποια σε φωτογραφίες.

 Βλέπουμε δείγματα των δημόσιων υποδομών, όπως υποδομές ύδρευσης και αποχέτευσης,

γλυπτά,

αντικείμενα που χρησιμοποιούνται στο εμπόριο,

νομίσματα διαφόρων εποχών και αξίας (θησαυροί),

αντικείμενα που χρησιμοποιούνταν στις εκδηλώσεις λατρείας

και οπλισμός στρατιωτών διαφόρων εποχών με αναπαραστάσεις των οπλιτών.

Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα εκθέματα που σχετίζονται με τον ελεύθερο χρόνο και τη διασκέδαση.

Το υπέροχο ψηφιδωτό δάπεδο με τις παραστάσεις μουσικών και αθλητικών αγώνων,

Τα μουσικά όργανα και οι θεατρικές μάσκες

και τα δύο ανάγλυφα των μονομάχων, οι αγώνες των οποίων ήταν χαρακτηριστικός τρόπος διασκέδασης των πολιτών στα ρωμαϊκά χρόνια.

Στην Τρίτη και τελευταία  αίθουσα, η θεματική έκθεση είναι

Η Νεκρόπολη.

Ότι έχει να κάνει με τις αντιλήψεις αλλά και τις συνήθειες και τις συμπεριφορές των κατοίκων σχετικά με τον κάτω κόσμο και τη μετά θάνατο ζωή.

Η χωροταξία των νεκροταφείων και η αρχιτεκτονική των τάφων ανάλογα με την οικονομική και κοινωνική θέση του νεκρού αλλά και ανάλογα με τις συνήθειες κάθε ιστορικής περιόδου.

Ταφές σε πλούσια διακοσμημένες σαρκοφάγους

ή σε φτωχικούς καλυβίτες, τάφους δηλαδή για φτωχούς ανθρώπους αποτελούμενοι από μεγάλα «κεραμίδια» που έμπαιναν κάτω και πάνω από το σώμα του νεκρού.

Κτιστοί  

ή θολωτοί

και η μοναδική πήλινη σαρκοφάγος με την παράσταση χταποδιού στην εξωτερική επιφάνεια και των ψαριών στο εσωτερικό, ίδια σχεδόν με τις Μινωικές που βλέπεις στο μουσείο του Ηρακλείου.

Βλέπεις και τις αναθηματικές στήλες διαφόρων τύπων

ένα ταφικό μνημείο με την εξέδρα του

το όμορφο ανάγλυφο με την κεφαλή ταύρου

και τα διαφόρων τύπων τεφροδόχοι που φύλασσαν τις στάχτες από τις καύσεις των νεκρών, τοποθετημένες σε ράφια.

Φυσικά δεν θα μπορούσαν να λείπουν τα κτερίσματα, με πιο εντυπωσιακά τα χρυσά

καθώς και τα γυάλινα σκεύη, η συλλογή των οποίων είναι εξαιρετικά σημαντική με αυτά σε σχήμα πουλιών.

Τα πιο σημαντικά, κατά την ταπεινή μου γνώμη, εκθέματα σε αυτή την αίθουσα είναι τα τέσσερα κρανία με τα στεφάνια. Εκθέματα που παρόμοιά τους δεν έχω δει πουθενά.

Εκεί τελείωσε η επίσκεψη στο Νέο Αρχαιολογικό Μουσείο της Πάτρας. Υπάρχει και μια τέταρτη αίθουσα για να φιλοξενεί τις περιοδικές εκθέσεις.

Το μουσείο αυτό είναι ανέλπιστα εντυπωσιακό. Χωρίς να είναι πολύ μεγάλο, είναι σύγχρονο, έχει πάρα πολλά να δεις και να μάθεις και δεν σε κουράζει. Φεύγοντας αισθάνεσαι πως η μέρα σου ήταν πολύ πλούσια σε γνώσεις και εικόνες, πλούτο που ένα μέρος του απέκτησες κι εσύ μ’ αυτή σου της επίσκεψη! Μακάρι να αποκτήσουμε και άλλα τέτοια μουσεία για να στεγάσουν τον αμέτρητο πλούτο αυτού του τόπου. Πλούτο γνώσης και ομορφιάς!