Νίκος Ζήβας: "Το Αίμα της Μνήμης"!

 19 Ιουνίου 2023

Η Αντιπαροχή

Αύριο, 10 Ιουλίου 2023, γίνονται τα εγκαίνια της έκθεσης έργων του Νίκου Ζήβα με τίτλο «Το Αίμα της Μνήμης».

Τρεις εβδομάδες πριν, πηγαίνοντας στην Zivasart Gallery να δούμε την έκθεση του καλλιτέχνη, "Το ίχνος των κρυμμένων σχημάτων" περάσαμε και απέναντι στο χώρο της συλλογής Μνημείων Νεώτερης Αρχιτεκτονικής Κωνσταντίνου Ζήβα (Η Μάντρα του Ζήβα) να δούμε τα τέσσερα έργα, μεγάλων διαστάσεων, που ετοιμάζονταν για την έκθεση «Το Αίμα της Μνήμης».

Ο Τρομερός Δεκέμβρης

Πρόκειται για τέσσερεις εντυπωσιακές συνθέσεις αρχιτεκτονικών μελών, που καταστράφηκαν με διάφορους τρόπους και μέσα, με το ίδιο, όμως αποτέλεσμα.

Η Εκτέλεση

Τη «δολοφονία», το θάνατο.

Αλλά ας αφήσουμε τον δημιουργό να μας τα πει καλύτερα:

Ύβρις

Το βίαια τσακισμένο ή κομματιασμένο ανθρώπινο έργο ως θέμα των εικαστικών τεχνών (αλλά και της λογοτεχνίας) είναι παλαιό και σε τελευταία ανάλυση κλασικό, χωρίς ποτέ να χάνει τη δύναμή του, δηλαδή την ικανότητά του να συγκινεί. Η σπασμένη μαρμάρινη κολόνα, ένα από τα συγκινητικότερα ευρήματα του ρομαντισμού, παρά τις επαναλήψεις της, ή ίσως χάρις σε αυτές, ανήκει στα λειτουργικότερα μέρη του φραστικού και του εικαστικού μας λεξιλογίου. Παρόμοια είναι και τα θέματα της κομμένης γέφυρας, του ρημαγμένου ερειπίου, του σχισμένου δέντρου, της γκρεμισμένης πόρτας… Τα αίτια ποικίλλουν: φυσικές καταστροφές, πόλεμος, ή απλώς εν καιρώ ειρήνης εύκολη επιδίωξη οικονομικού κέρδους. Ερμηνείες και συμβολισμοί επίσης ποικίλλουν (ματαιότητα των εγκοσμίων, πανδαμάτωρ χρόνος, αναπόφευκτο πεπρωμένο, αμαρτία και τιμωρία, φρίκη του πολέμου, άδικος θάνατος κ.α.), εκείνο όμως που μένει πάντοτε ίδιο είναι η αποτυπωμένη στην ύλη βία και η εικόνα θανάτου ή φόνου. Πληγές που στα μάρμαρα δεν επουλώνονται συντηρούν καλύτερα την ανάμνηση της μεγάλης κακοτυχίας, της τραγωδίας ή της ενίοτε ασυγχώρητης αφροσύνης. Δεν είναι σπάνιες οι στιγμές που βλέποντας τα αποτυπώματα αυτής της βίας νομίζουμε ότι ακούμε την αντήχηση του σεισμού, του πυροβόλου, της σιδερένιας βαριάς ή του εκσκαφέα και καθώς οι πληγές χαίνουν μπροστά μας ανοικτές νομίζουμε ότι βλέπουμε αίματα να ρέουν από αυτά τα σώματα και ας είναι μαρμάρινα. Αλλά έτσι συμβαίνει με το αίμα της μνήμης… και έτσι «Το Αίμα της Μνήμης» είναι ένας εύλογος τίτλος για την γλυπτική έκθεση – εγκατάσταση των τραυματισμένων μαρμάρων του Νίκου Ζήβα, στον χώρο της συλλογής Μνημείων Νεώτερης Αρχιτεκτονικής της οικογένειας του Κωνσταντίνου Ζήβα και του Δήμου Χαλανδρίου που την συνδιαχειρίζεται. Σ ‘αυτόν τον χώρο, γεννήθηκαν τα μάρμαρα αυτής της έκθεσης και φιλοξενούνται μαζί με πολλά άλλα, τα οποία διασώθηκαν ως αποσπάσματα από την λαίλαπα των κατεδαφίσεων εξ αιτίας της αντιπαροχής των μεταπολεμικών χρόνων και του «ήθους» που επικράτησε απέναντι στον νεώτερο πολιτισμό μας. Οι πληγές των εκθεμάτων (όλα από την συλλογή αποσπασμάτων νεότερης αρχιτεκτονικής της οικογένειας Ζήβα), παραπέμπουν επίσης στην ιστορική καταστροφή, που το περασμένο έτος συμπλήρωνε την εκατονταετή επέτειό της, αλλά και στις νεώτερες εθνικές μας περιπέτειες ή σε κάποια χοντρά μεταπολεμικά λάθη μας.

Μια εγκατάσταση έργων μου, που περίμενε να εκτεθεί εδώ και δυόμισι χρόνια... Πολλές ευχαριστίες στο Δήμο Χαλανδρίου με τον οποίο συνδιοργανώνουμε αυτή την παρουσίαση στον χώρο-τοπόσημο της πατρικής μας συλλογής...

Νίκος Ζήβας

 

Προετοιμάζοντας τον χώρο και στήνοντας τα έργα μου στον μεγάλο διάδρομο της συλλογής, μου ήλθε και το άκρως τιμητικό, εξαιρετικό υποστηρικτικό κείμενο της έκθεσης μου, από τον ΜΑΝΟΛΗ ΚΟΡΡΕ τον οποίο ευχαριστώ από καρδιάς για την αγάπη και τον κόπο του... Σας παρουσιάζω εδώ ένα σημαντικό απόσπασμα του:

"....και έτσι Αίμα της Μνήμης μπορεί να είναι ένας εύλογος τίτλος για την έκθεση ορισμένων τραυματισμένων μαρμάρων σε έναν προσφυγικό καταυλισμό διασωθέντων υλικών ωραίων αλλά άτυχων κτισμάτων, θυμάτων της απονιάς των πρωταγωνιστών της μεταπολεμικής ανοικοδόμησης. Καταυλισμός, ή άλλως συγκέντρωση ομοιοπαθών μελών σε μια αυλή, αυτήν της Συλλογής Ζήβα. Ο χώρος, παρά τον επιθετικό θόρυβο της λεωφόρου, εμπνέει κατάνυξη και περισυλλογή όπως συνήθως συμβαίνει στα κοιμητήρια, ιδίως τα πολύ παλαιά. Από αυτά διαφέρει μόνον κατά το ό,τι δεν περιέχει ταφές. Κατά τ’ άλλα οι ομοιότητες είναι προφανείς: κλασικές μαρμάρινες αρχιτεκτονικές μορφές, επιστρατευμένες στην υπηρεσία ενός κοινού σκοπού, εκείνου της έκφρασης ιδεών ιστορικής, αλλά και κοινωνικής ταυτότητας, αξιών και συμβόλων. Εύλογη είναι λοιπόν η σχέση αυτών των μορφών με εκείνο το είδος μνήμης που κατεξοχήν απαιτείται για τη συγκρότηση μιας ιστορικής-πολιτιστικής ταυτότητας. Διόλου τυχαία, οι ίδιες λεπτομέρειες κοσμούν κάθε αρχαίο κτίσμα, συμπεριλαμβανομένων και των τάφων. Εδώ η τελευταία κατοικία αναφέρεται μεν αορίστως, ως μέρος ενός γενικού καλλιτεχνικού ρεπερτορίου, όμως εκείνο που ακόμη περισσότερο την εξαίρει, είναι ότι αρχικά, στα πρώτα στάδια κάθε πολιτισμού ο τάφος ήταν το πρώτο και μόνο είδος χάριν του οποίου συντελέσθηκε η γέννηση και ανάπτυξη της λίθινης αρχιτεκτονικής. Από αυτόν προήλθε η λιθοτεχνία των ναών, από τους οποίους ακολούθως αυτή μεταδόθηκε σε άλλα κτηριακά είδη. Ακόμη και στην άλλοτε ταπεινή κατοικία. Με αυτή την αλήθεια κατά νουν η θέα κλασικών μαρμάρινων μορφών προκαλεί μέσω συνειρμών αναδρομές σε αιώνες και χιλιετίες χρήσης καλλιτεχνικών μορφών και μαρμάρων, αναδρομές στις οποίες ο τάφος, όπως και ο θάνατος, έχει κεντρική θέση. Αυτά αναδεικνύονται σαφώς σε μουσεία, αρχαιολογικούς χώρους και σε παλαιά κοιμητήρια των σύγχρονων πόλεων, ενώ ιδιωτικές προσπάθειες, όπως εκείνες που συγκρότησαν τη Συλλογή Ζήβα εμπλουτίζουν την μεγάλη εικόνα. Στην παρούσα περίπτωση ο Νίκος Ζήβας αναγνωρίζει και αναδεικνύει, την εξόχως συγκλονιστική, έως θανάτου, κακοποίηση των μαρμάρινων επιτευγμάτων-τεκμηρίων μιας πρόσφατης εποχής. Κακοποίηση η οποία δίπλα στο εγγενές μνημονικό και συγκινησιακό φορτίο τους προσθέτει ένα ακόμη, εκείνο του αίματος της μνήμης...."

Μανόλης Κορρές 

Είναι πολύ τιμητικό για το έργο μου το κείμενο του Δάσκαλου ΘΕΟΔΩΡΟΥ ΠΑΠΑΓΙΆΝΝΗ που θα συνοδεύει το τρίπτυχο της έκθεσης πλάι στο θεωρητικό κείμενο του ΜΑΝΟΛΗ ΚΟΡΡΕ και το εξαιρετικό σημείωμα του ΣΕΡΓΊΟΥ ΓΚΆΚΑ.... Απολαύστε λοιπόν απόψε την προφορική γραφή του Ηπειρώτη δημιουργού τον οποίο ευχαριστώ από καρδιάς....

"Στα φοιτητικά μου χρόνια, όπως όλο το φοιτηταριό της επαρχίας, καταλύματα βρίσκαμε κοντά στο Πολυτεχνείο, στα διάσημα Εξάρχεια. Το πρώτο μου σπίτι ήταν Ερεσού 36, τον άλλο χρόνο Τσιμισκή, τον άλλο Ζωοδόχου Πηγής, τον παράλλο Δαφνομήλη απέναντι σχεδόν από το σπίτι της Κατερίνας Χαλεπά, που φιλοξένησε τα τελευταία χρόνια τον θείο της Γιαννούλη Χαλέπα. Η ανοικοδόμηση της Αθήνας γινόταν με ταχείς ρυθμούς. Τα παλιά νεοκλασικά τα έφαγε η κατεδάφιση ∙ κάγκελα με φουρούσια, μαρμαρόπλακες μπαλκονιών, κάγκελα με κύκνους από μαντέμι σωριάζονταν καθημερινά μπροστά μας. Είχαμε και εμείς οι σπουδαστές της γλυπτικήςτο μερτικό μας. Παίρναμε τα αγκωνάρια από αιγινήτικο πωρόλιθο για να φιλοτεχνήσουμε τα έργα μας την ώρα του μαρμάρου στη σχολή. Τότε βλέπαμε στην κάθε κατεδάφιση κάποιους που έβλεπαν μακριά και τα μάζευαν. Ένας από αυτούς ήταν και ο πατέρας του Νίκου Ζήβα, που τα έφερνε στη μάντρα του, διασώζοντας και διαθέτοντάς τα σε μερακλήδες. Όλα ήταν έργα τέχνης και αν κυκλοφορούσες ανάμεσα τους σε έπιανε θλίψη να τα βλέπεις έξω από το περιβάλλον τους. Όμως πάνω τους, αν ήξερες να διαβάζεις, είχαν καταγεγραμμένη όλη την ιστορία τους. Πονούσες αλλά αισθανόσουν και ευτυχής που βρισκόσουν ανάμεσα σε τέτοια έργα. Γιατί τα λέω όλα αυτά; Γιατί ο Νίκος Ζήβας, που έζησε και ζει ακόμα ανάμεσα σ' αυτά τα αποσπάσματα, τα αγάπησε, τα μετακίνησε πολλές φορές, τα συνέθεσε και τα ξανασυνέθεσε και προπαντός τα πόνεσε. Είδε μέσα τους βαθιά, κατανόησε την ουσία τους, άκουσέ τον ήχο του ματρακά και το κελάηδισμα των κοπιδιών. Είδε τα στιβαρά χέρια που τα κράταγαν και τον ιδρώτα που τα μούσκεψε και γιατί όχι το αίμα που κύλησε. Με τη μαστοριά και το ταλέντο του τα χρησιμοποίησε στη δουλειά του δίνοντας προφανώς τη διάσταση που εκείνος ξέρει. Τα μετέτρεψε σε καλλιτεχνικές συνθέσεις. Οι συνθέσεις που παρουσιάζει είναι δραματικά έργα τέχνης που μόνο αυτός μπορούσε να τα κάνει και εμείς θα έχουμε την ευκαιρία να τα θαυμάσουμε στην έκθεση που ετοιμάζει σε λίγες μέρες. Τα έργα που θα εκθέσει σημαίνουν πολλά περισσότερα από όσα λένε. Δεν είναι τυχαίες οι συνθέσεις, θίγουν θέματα ουσίας και κατά κάποιο τρόπο φανερώνουν το μεγαλείο και το δράμα αυτού του τόπου. Ο καλλιτέχνης μας καλεί να ξανασκεφτούμε τα λάθη, τις παραλείψεις μήπως και μάθουμε και δεν τα επαναλάβουμε στο μέλλον.

Θεόδωρος Παπαγιάννης

Γλύπτης

Ομότιμος Καθηγητής Α.Σ.Κ.Τ Αθηνών

Και ιδού το υπέροχο και συγκινητικό σημείωμα, πολύ τιμητικό για τη δουλειά μου, που έγραψε ο αγαπημένος ΣΕΡΓΙΟΣ ΓΚΑΚΑΣ για το τρίπτυχο της έκθεσης...

ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΧΑΡΤΗΣ ΚΑΘΑΡΟΣ ΑΠΟ ΑΙΜΑ

Η σφαίρα που το χνάρι της υπάρχει στο έργο του Νίκου Ζήβα είναι αυτή που σκότωσε τη Θεανούλα, αδελφή της μάνας μου. Εκείνον τον Δεκέμβρη. Ήταν δεκαεφτά χρονών.

Η έρημος που αποτυπώνεται στα κόκκινα δακρυσμένα χαλάσματα που αγγίζετε, στη σάρκα - ύλη του Ζήβα είναι μέσα μας κι αν δεν το έχουμε καταλάβει είναι ευκαιρία να θυμηθούμε τουλάχιστον τον Σοφοκλή που χαϊδεύοντας την Ηλέκτρα του μας λέει ότι όλοι μας έναν θάνατο χρωστούμε.

Ας δικαιώσουμε τον θάνατο των ταπεινών αριστουργημάτων, που μετέβαλαν σε ερείπια η πλεονεξία, η αδιαφορία και η μοχθηρία όσων χάραξαν τους πορφυρούς χάρτες – καθρέφτες που βλέπουμε. Ας τιμήσουμε και τις δικές μας ήττες, φιλώντας τη ζωή των αγαπημένων μας που, από ένα μαγικό πουθενά, μας κοιτάζουν γλυκά και μας ψιθυρίζουν: Εγώ είμαι μωρέ, με θυμάσαι, μάνα, πέτρα, μάρμαρο, ζωγραφιά, ερυθρή κηλίδα, για σένα τα έκανα όλα. Για να φιλάς τα πουλιά που πετάνε ανυπότακτα και σε ταξιδεύουν μαζί μας τραγουδώντας τον υπέροχο χαμό μας...

ΣΕΡΓΙΟΣ ΓΚΑΚΑΣ

Συγγραφέας - Σκηνοθέτης

«Το Αίμα της Μνήμης»

Εγκαίνια: Δευτέρα 10 Ιουλίου 2023 στις 8.00 το βράδυ

Γλυπτική Έκθεση - Εγκατάσταση στον χώρο της συλλογής Μνημείων Νεώτερης Αρχιτεκτονικής Κωνσταντίνου Ζήβα – Δήμου Χαλανδρίου (Η Μάντρα του Ζήβα)

Λεωφ.Κηφισίας & Παντανάσσης γωνία, έμπροσθεν Ιδρύματος Χατζηκώνστα, Χαλάνδρι.

Διάρκεια έκθεσης Καλοκαίρι – Φθινόπωρο 2023 Ώρες λειτουργίας καθημερινά 10.00 – 20.00 Τηλ.επικοινωνίας: 210 6830648, 6936531703

Χορηγός: Δημοτική επιχείρηση ΦΛΥΑ