Ψάχνοντας ίχνη αρχαίων και έργα του Σινάν!

(συνέχεια από Πόλη με μπαχαρικά…!)

Η πόλη που την είπαν «Πόλη»!

2013-Ταξίδι στην Κωνσταντινούπολη, 2^ο μέρος

24 Μαρτίου 2013

Η δεύτερη μέρα στην Πόλη ήταν μια λαμπρή Κυριακή.

Μετά το πρωινό φύγαμε για μια μεγάλη βόλτα. Πρώτα περάσαμε από το Εμίνονου για να πάρουμε πληροφορίες σχετικά με τα δρομολόγια των πλοίων, που κάνουν τη βόλτα στο Βόσπορο, γιατί θέλαμε να την κάνουμε, κάποια στιγμή του ταξιδιού μας. Από εκεί συνεχίσαμε στον παραλιακό δρόμο με κατεύθυνση προς τα ανατολικά και πρώτο προορισμό κάποια αξιοθέατα στο Sultanahmet. Στο σιδηροδρομικό σταθμό Sirkeci, κάναμε δεξιά και ακολουθώντας το δρόμο που κάνει και το τραμ, πήραμε την ανηφόρα.

Αριστερά μας υψώνεται το τείχος του πάρκου Gülhane (πάρκο του οίκου των ρόδων), που κάποτε ήταν τμήμα των κήπων του Τοπ Καπί.

Στη γωνία είναι το εντυπωσιακό Alay Köşkü, του 16^ου αι., το περίπτερο, απ’ όπου ο Σουλτάνος παρακολουθούσε τις παρελάσεις.

Απέναντι του βρίσκεται η ροκοκό Υψηλή Πύλη (Bab-I Ali) του 1840. Από αυτήν περνούσαν οι πρεσβευτές των ξένων χωρών για να επισκεφτούν τον Μεγάλο Βεζίρη στο παλάτι του. Σήμερα τα κτίρια αυτά στεγάζουν υπηρεσίες του Δήμου της Πόλης.

Λίγο πιο πάνω ο δρόμο στρίβει και εμφανίζεται η σιλουέτα της Αγίας Σοφίας.

Σε εκείνο το σημείο υπάρχει μια παλιά Οθωμανική βρύση με ένα περίτεχνο περίπτερο (σεμπίλ), μέρος του παλιού Hamidiye İmaret, του 1777

και άλλο ένα τζαμί. Ανάμεσα στο δρόμο που βρισκόμασταν και τους τοίχους της Αγίας Σοφίας είναι μια σειρά μαγαζάκια.

Σε ένα από αυτά, σε κοινή θέα, μια γυναίκα άνοιγε φύλλο για πίττες. Πίσω ακριβώς από τα μαγαζάκια αυτά, βρίσκεται ένα από τα κρυμμένα μυστικά για ανάπαυλα και ηρεμία μέσα στην πολύβουη Πόλη.

Είναι η αυλή του συγκροτήματος Τζαφέρ Αγά (Cafer Ağa Medresesi).

Το κτιριακό αυτό συγκρότημα έκτισε ο μεγάλος αρχιτέκτονας της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ο Σινάν, το 1559. Φτιάχτηκε για τον Ανώτατο Ευνούχο, τον υπεύθυνο του χαρεμιού και λειτούργησε σαν Θεολογική σχολή (μεντρεσές). Σήμερα στα δωμάτιά του στεγάζονται εργαστήρια και καταστήματα με διάφορα χειροτεχνήματα,

ενώ η αυλή είναι γεμάτη με τα τραπεζάκια του καφέ που υπάρχει επίσης.

Δίπλα στη είσοδο, η προτομή του Σινάν «εποπτεύει» τον χώρο και όλους αυτούς που κάθονται για ένα τσάϊ, ένα καφέ ή για λίγη ξεκούραση και ηρεμία.

Πάνω από την αυλή Cafer, είναι το σοκάκι Soğukçeşme («της κρύας βρύσης»), ένα στενό ανάμεσα στους χώρους της Αγίας Σοφίας και τον εξωτερικό τοίχο του Τοπ Καπί.

Στο σοκάκι αυτό, διατηρήθηκαν αρκετά από τα παραδοσιακά σπίτια της Πόλης του 19^ου αι., φτιαγμένα με την αρχιτεκτονική, που επικρατούσε σε όλη την επικράτεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Πέτρινο ισόγειο και δύο ή τρεις, ξύλινοι όροφοι, συνήθως προτεταμένοι, σε σχέση με το ισόγειο (σαχνισί). Στη δεκαετία του 1980, η Λέσχη αυτοκινητιστών και Περιηγήσεων, ανέλαβε να συντηρήσει κάποια, από αυτά τα κτίρια και σήμερα λειτουργούν, κυρίως σαν ξενώνες.

Στα ισόγεια στεγάζονται γκαλερί,

καφέ και εστιατόρια.

Πήραμε κι εμείς το πλακόστρωτο και κατηφορίσαμε μέχρι το πάρκο Gülhane,

στο οποίο μπήκαμε, από την πύλη που είναι δίπλα σε μια περίτεχνη βρύση, με σκοπό να πάμε

στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Πόλης. ή πιο σωστά στα τρία Αρχαιολογικά Μουσεία.

Το πάρκο έχει πολύ πράσινο και στην πραγματικότητα είναι ένα αστικό δάσος.

Ένα ανηφορικό δρομάκι οδηγεί στην είσοδο του Μουσείου.

Πρόκειται για ένα συγκρότημα κτιρίων γύρω από μια μεγάλη αυλή. Σε τρία από αυτά τα κτίρια στεγάζονται τα ευρήματα.

Το κυρίως κτίριο φτιάχτηκε στα τέλη του 19^ου αι. για να στεγάσει τα ευρήματα των ανασκαφών του σπουδαίου Οθωμανού αρχαιολόγου Οσμάν Χαμντί Μπέη, κυρίως από τη Νεκρόπολη της Σιδώνας του Λιβάνου. Στο πίσω μέρος του κτιρίου, προστέθηκε έναν αιώνα μετά, η σύγχρονη, τετραώροφη πτέρυγα. Στο παλιό κτίριο στεγάζονται οι κλασσικές και ελληνιστικές αρχαιότητες, ενώ στο νέο οι Βυζαντινές και κάποιες θεματικές (Κωνσταντινούπολη μέσα στους Αιώνες, Δυτική Μ. Ασία και Τροία, Πολιτισμοί γύρω από τη Μ. Ασία, Παιδικό μουσείο).

Απέναντι από την κύρια είσοδο αυτού του μουσείου είναι το Περίπτερο Τσινιλί (Çinili Köşk), του 1472, που στεγάζει τη συλλογή Τούρκικης Κεραμικής.

Το τρίτο κτίριο βρίσκεται δίπλα στην κεντρική είσοδο του συγκροτήματος και στεγάζει τη συλλογή της Αρχαίας Ανατολής.

Τέλος στους εξωτερικούς χώρους του συγκροτήματος βρίσκονται πολλά λίθινα και μαρμάρινα έργα τέχνης, τα περισσότερα μεγάλων διαστάσεων.

Με εκθέματα, λοιπόν, από όλη την Οθωμανική αυτοκρατορία, έχουμε ένα «Κοσμοπολίτικο» μουσείο, που εκτείνεται σε μεγάλο χώρο και σε ακόμα μεγαλύτερο χρόνο, ένα τεράστιο μουσείο, που προφανώς δεν αρκεί μια μέρα για την επίσκεψή του. Έτσι, ή πας 2 και 3 φορές, ή επιλέγεις να επισκεφτείς κάποια τμήματα, αφήνοντας το υπόλοιπο για άλλο ταξίδι. Τη δεύτερη επιλογή αποφασίσαμε κι εμείς, σαν αφορμή και για άλλο ταξίδι στην Πόλη, λες και χρειάζεται αφορμές, πέρα από την ύπαρξή της την ίδια!

Ξεκινήσαμε από το ισόγειο του κυρίως κτιρίου, αφήνοντας τους ορόφους για άλλη φορά.

Μπαίνοντας, από την κύρια είσοδο του κυρίως κτιρίου, μας υποδέχτηκε ο Αιγύπτιος Θεός Μπες ή Βησά. Ένα μεγάλο άγαλμα μιας γκροτέσκας φιγούρας, που κρατά από τα πίσω πόδια ένα ζώο, σφάγιο ή κυνήγι και βρέθηκε στην Κύπρο.

Στο κτίριο αυτό, είδαμε γλυπτά, μικρά ή τεράστια, της αρχαίας Ελληνικής, της Ελληνιστικής και Ρωμαϊκής τέχνης, απ’ όλη την Εγγύς Ανατολή, μερικά πραγματικά αριστουργήματα.

Είδαμε Ελληνιστικά και Ρωμαϊκά ψηφιδωτά,

είδαμε σαρκοφάγους της Αρχαίας Αιγύπτου και της Ελληνιστικής εποχής. Ένα πανόραμα των αρχαίων πολιτισμών της Ανατολικής Μεσογείου.

Κορυφαία εκθέματα είναι οι «Σαρκοφάγοι της Σιδώνας», με την περίτεχνη, γλυπτή τους διακόσμηση, που διατηρούνται σε εξαιρετική κατάσταση.

Η «Σαρκοφάγος του Αλέξανδρου», είναι, ίσως, το αριστούργημα ολόκληρου του μουσείου. Πήρα το όνομά της από την ανάγλυφη παράσταση της μάχης που έδωσε ο Αλέξανδρος στην Ισσό, εναντίον των Περσών, το 333π.Χ.

Διατηρείται σε καταπληκτική κατάσταση και βλέπει κανείς και ίχνη χρώματος πάνω στο αρχαίο μάρμαρο. Πιθανολογείται πως φιλοξένησε τη σωρό του Βασιλιά της Σιδώνας Αβδαλώνυμου.

Έξω από το κτίριο υπάρχουν αρκετές, πορφυρόχρωμες σαρκοφάγοι, του 4^ου-5^ουμ.Χ, που πιθανολογείται πως φιλοξένησαν τις σωρούς κάποιων από τους πρώτους Βυζαντινούς Αυτοκράτορες.

Πάνω από δύο ώρες περάσαμε «βουτηγμένοι» στον αρχαίο κόσμο της Μέσης Ανατολής. Βγήκαμε και κάτσαμε σε ένα παγκάκι να ξεκουραστούμε και να χωνέψουμε τις εικόνες που είδαμε. Μας περίμεναν, όμως κι άλλες.

Μου έκανε εντύπωση πόσα νεαρά ζευγάρια είχαν έρθει για επίσκεψη στο μουσείο. Μερικές από τις κοπέλες με μαντήλα. Και πιτσιρίκια πολλά. Πολύ όμορφες εικόνες!

Μετά την ανάσα, που πήραμε, ήρθε η ώρα για το περίπτερο Τσινιλί (Çinili Köşk), το Μουσείο κεραμικής τέχνης.

Το ιστορικό αυτό κτίριο ήταν το πρώτο, που έκτισε ο Μωάμεθ ο Β΄ ο Πορθητής. Το στόλισε με πολύχρωμες, κεραμικές ψηφίδες (τσινιά, στα τούρκικα, εξ ου και το όνομα), μέσα κι έξω. Στο διάβα του χρόνου, πέρασε πολλές περιπέτειες για να είναι, τώρα πια, το μουσείο, που στεγάζει την κεραμική τέχνης της μεγάλης εκείνης αυτοκρατορίας. Άλλη μια «κολυμπήθρα» τέχνης, ισλαμικής, αυτή τη φορά.

Αριστουργήματα από πηλό, πορσελάνη και χρώμα. Αντικείμενα για θρησκευτική ή κοσμική χρήση.

Πλακάκια, που καλύπτουν τοίχους ολόκληρους ή κάποιες κατασκευές,

όπως το υπέροχο μιχράμπ Καραμάν από την Νοτιοανατολική Τουρκία,

οι βρύσες,

ή τα υπέροχα υπέρθυρα. Τα περισσότερα έχουν γεωμετρική ή φυτική διακόσμηση και κάποια άλλα εδάφια από το κοράνι.

Έχει και αρκετά κεραμικά αντικείμενα καθημερινής χρήσης.

Τέλος τον χώρο συμπληρώνουν τα βιτρό παράθυρα του κτιρίου.

Βγήκαμε θαμπωμένοι και τόσο κουρασμένοι, που αποφασίσαμε να αφήσουμε και το τρίτο κτίριο για άλλη φορά. (Πολλά αφήνουμε και μας βλέπω σύντομα στην Πόλη ξανά!!)

Είχε μεσημεριάσει για τα καλά και είπαμε να κάτσουμε κάπου για φαΐ. Βγήκαμε στην Alemdar

και στρίψαμε στην Divanyolu cad., την κεντρική λεωφόρο της παλιάς πόλης, του Sultanahmet.

Ο οδηγός μου μεταξύ άλλων, στην περιοχή αυτή, πρότεινε το Tarihi Sultanahmet Koftecisi, όμως η ουρά απ’ έξω ήταν μερικές δεκάδες άτομα.

Κάναμε μια βόλτα, μήπως και αραιώσει ο κόσμος και πράγματι, όταν γυρίσαμε, ήταν πολύ λίγοι και γρήγορα μπήκαμε. Ένας χαμός! Τα γκαρσόνια έτρεχαν, σαν να τους είχαν βάλει νέφτι και κουβαλούσαν βαρυφορτωμένους δίσκους, με κεφτέδες και φασόλια πιάζ, τις δύο σπεσιαλιτέ του μαγαζιού. Ήταν πράγματι νόστιμα, αλλά δεν μας τρέλαναν κιόλας!

Σε ένα κοντινό σοκάκι, είδαμε ένα ωραίο καφενέ και κάτσαμε για καφέ. Δίπλα μας οι ναργιλέδες, πήγαιναν και έρχονταν.

Αφού βολέψαμε την πείνα μας και ξεκουραστήκαμε λίγο, συνεχίσαμε στην Divanyolu cad.

Οι πολύχρωμες βιτρίνες των εστιατορίων και των ζαχαροπλαστείων σου «γαργαλάνε» το μάτι, χωρίς να είναι τα μόνα μαγαζιά της περιοχής. Άλλωστε είμαστε στην καρδιά της τουριστικής Πόλης και τα μαγαζιά με τα αναμνηστικά είναι στη σειρά, το ένα πλάι στο άλλο.

Σε λίγο ο δρόμος αλλάζει όνομα σε Yeniçeriler Cad.

Και φτάνουμε σε ένα νεκροταφείο.

Σε αυτό βρίσκεται το Μαυσωλείο του Σουλτάνου Μαχμούτ Β΄(Mahmut II türbesi), του 1838,

ενδιαφέρουσες ταφόπλακες και ένα γραφικό καφενείο.

Αμέσως μετά, είναι μια πλατεία, στην οποία δεσπόζουν δύο μνημεία.

Η στήλη του Κωνσταντίνου ή Τσεμπερλίτας (Cemberlitas), που σημαίνει στήλη των δακτυλίων, λόγω των μεταλλικών δακτυλίων που έχουν τοποθετηθεί για την προστασία του. Φτιάχτηκε από τον Μεγάλο Κωνσταντίνο το 330 για να τιμηθεί η μεταφορά της πρωτεύουσας της αυτοκρατορίας από τη Ρώμη στο Βυζάντιο και η μετονομασία του σε Νέα Ρώμη.

Δίπλα της είναι το Atik Ali Pasa Camii, που έφτιαξε ο Ευνούχος Μεγάλος Βεζίρης Atik Ali Pasa το 1496.

Λίγο ακόμα και φτάσαμε σε ένα παλιό Μεντρεσέ, που έφτιαξε ο Corlulu Ali Pasa, γαμπρός του Μεγάλου Βεζίρη του Σουλτάνου Αχμέτ Γ΄, στις αρχές του 18^ου αι.

Στην αυλή του (Corlulu Ali Pasa Külliyesi), υπάρχει αγορά χαλιών και ένα καφενείο.

Βγήκαμε ξανά στην Yeniçeriler Cad και φτάσαμε στην πλατεία Βαγιαζίτ (Beyazit Meydani), την πιο πολυσύχναστη περιοχή της παλιάς πόλης. Μεγάλη πλατεία με τρία σημαντικά συγκροτήματα κτιρίων.

Στα δεξιά είναι η Μεγάλη Αγορά της Πόλης (Kapali Çarşi), κλειστή, λόγω Κυριακής,

αριστερά το Beyazit Camii, το τέμενος που παράγγειλε ο Βαγιαζίτ Β΄ το 1506.

Στη βόρεια πλευρά της πλατείας, είναι η μαυριτανικού τύπου πύλη του Πανεπιστημίου της Κωνσταντινούπολης, του 19^ου αι. Στο ορίζοντα, η παρουσία της φιγούρας του Πύργου Βαγιαζίτ είναι χαρακτηριστική.

Βρίσκεται μέσα στην αυλή του Πανεπιστημίου από το 1828 και ήταν κάποτε πύργος της πυροσβεστικής. Στην ίδια πλατεία βρίσκεται και το Μουσείο Καλλιγραφίας.

Δεν είχαμε σκοπό να επισκεφτούμε κάποιο από αυτά

και έτσι κάναμε τη διαδρομή ανάμεσα στη Μεγάλη Αγορά και το Πανεπιστήμιο, ακολουθώντας τον ανατολικό τοίχο του. Προορισμός μας, το σημαντικότερο ίσως, από τα αυτοκρατορικά τεμένη της Πόλης. Το τέμενος, που έφτιαξε ο μεγάλος αρχιτέκτονας Σινάν, για λογαριασμό τους Σουλτάνου Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπή, στα χρόνια 1550–57. Το Süleymaniye Camii.

Όταν ο ήλιος έβαφε κόκκινο τον ορίζοντα, με τις τελευταίες του ακτίνες, φτάσαμε στο πιο όμορφο, ίσως, τζαμί της Πόλης. Το τζαμί, που είναι κτισμένο στην κορυφή του πιο ψηλού λόφου της παλιάς πόλης, στη θέση που κάποτε ήταν το Εσκί Σαράϊ, πάνω από τον Κεράτειο, φαίνεται από παντού και εντυπωσιάζει.

Είναι το μεγαλύτερο της Πόλης και από μόνο του ήταν μια ολόκληρη συνοικία.

Εκτός από το τέμενος με την αυλή του, το συγκρότημα είχε ένα νοσοκομείο-άσυλο, ένα φτωχοκομείο (Ιμαρέτ), που έδινε στέγη και ένα πιάτο φαΐ σε χιλιάδες φτωχούς, ανεξαρτήτου θρησκείας, ένα καραβανσαράϊ, ένα χαμάμ, 4 θεολογικές σχολές (μεντρεσέδες) και ένα νεκροταφείο. Όλα αυτά τα κτίσματα διατηρούνται μέχρι τις μέρες μας, αν και κάποια έχουν αλλάξει χρήση.

Έχει 4 μιναρέδες, που όλοι μαζί σχηματίζουν 10 γαλαρίες με 28 τρούλους. Στο μέσο της αυλής είναι η τετράγωνη, υπερυψωμένη βρύση. Όλα μαζί δίνουν ένα πολύ εντυπωσιακό αποτέλεσμα.

Το μέγεθος του τζαμιού φαίνεται από τις διαστάσεις της τεράστιας, κεντρικής αίθουσας. Είναι 57Χ60μ και καλύπτεται από ένα θόλο με διάμετρο 26,5μ και ύψος 53μ. Το Μιχράμπ (η κόγχη που δείχνει προς τη Μέκκα) και το Μινμπάρ (ο υπερυψωμένος «άμβωνας») είναι από λευκό μάρμαρο, αν και εμείς δεν μπορούσαμε να τα δούμε καθαρά, μιας και δεν επιτρεπόταν να πλησιάσουμε.

Γενικά το λευκό μάρμαρο, ο ροζ γρανίτης και ο πορφυρίτης είναι τα υλικά, που ο Σινάν χρησιμοποίησε πολύ σε αυτό το τέμενος.

Το εσωτερικό του τζαμιού με τον τεράστιο θόλο, τα ημιθόλια, τις πολλές κόγχες και τα 136 παράθυρα είναι πολύ επιβλητικό,

αν και η διακόσμηση σε κοκκινωπό-ροζ είναι σχετικά απλή.

Ως γνωστό, για να μπεις σε τζαμί, βγάζεις τα παπούτσια, για να μην μεταφέρεις στον ιερό χώρο τις βρωμιές του δρόμου. Στο Σουλεϊμανιγιέ είδα πως ο ανάπηρος πρέπει να αλλάξει καροτσάκι, αφήνοντας το δικό του (το «βρώμικο») έξω και να κάτσει σε δικό τους. Πάλι καλά που δεν απαγορεύεται η είσοδος σε αναπήρους τελείως!!

Μείναμε λίγο μέσα στο τζαμί,

λίγο στην αυλή και βγήκαμε από την πίσω μεριά του συγκροτήματος.

Απέναντί του βρίσκεται ο τάφος του μεγάλου Αρχιτέκτονα Κοτζά Μιμάρ Σινάν. Ο Σινάν έζησε από το 1491 ως το 1588. Έφτιαξε 131 τεμένη και 200 ακόμα κτίσματα. Υπάρχει διχογνωμία όσον αφορά το αριστούργημά του. Άλλοι υποστηρίζουν πως είναι το Σουλεϊμανιγιέ της Πόλης και άλλοι το Σελιμιγιέ της Αδριανούπολης.

Στην Βικιπαίδεια

(https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CE%B9%CE%BC%CE%AC%CF%81_%CE%A3%CE%B9%CE%BD%CE%AC%CE%BD) διαβάζουμε: […] Ο Σινάν έλεγε ότι το Τέμενος του Σεχζαντέ ήταν έργο του ως μαθητευόμενου, το Τέμενος του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς (Σουλεϊμανιέ Τζαμί) στην Κωνσταντινούπολη ήταν έργο του ως εργάτη ενώ το Τέμενος Σελιμιγιέ στην Αδριανούπολη έργο του ως μάστορα. Σύμφωνα με την αυτοβιογραφία του Tezkiretü’l Bünyan, ως αριστούργημά του θεωρούσε το Τέμενος Σελιμιγιέ στην Αδριανούπολη, που κτίστηκε μεταξύ 1569 και 1575 και αποτελούσε πρόκληση για τον Σινάν, καθώς οι χριστιανοί αρχιτέκτονες θεωρούσαν πως δεν μπορεί να κτιστεί θόλος μεγαλύτερος από εκείνον της χιλιετούς Αγίας Σοφίας. Όταν το έργο τελείωσε, ο Σινάν, σε ηλικία 80 περίπου ετών, ισχυρίστηκε πως ήταν ο μεγαλύτερος θόλος στον κόσμο. Μετρημένος από το έδαφος ο θόλος είναι κοντύτερος από εκείνον της Αγίας Σοφίας. Μετρημένος από τη βάση του ωστόσο είναι υψηλότερος και κατά μισό περίπου μέτρο μεγαλύτερος σε διάμετρο.[…]

(Το τέμενος του Οσμάν Σάχ ή Κουρσούμ τζαμί (Μολυβένιο τζαμί), που βρίσκεται στην άκρη της πόλης των Τρικάλων, είναι το μοναδικό έργο του Σινάν, που σώζεται σε ελληνικό έδαφος).

Από τα στενά, κατηφορικά δρομάκια,

κατεβήκαμε ως το Γενί Τζαμί, κάναμε μια στάση για μια ανάσα και αφού περάσαμε τη γέφυρα του Γαλατά, κάτσαμε στο Καράκιοϊ για φαγητό. Μια ακόμα ημέρα, γεμάτη εμπειρίες και υπέροχες εικόνες τελείωσε. Περπατήσαμε ένα μεγάλο μέρος της Παλιάς Πόλης, αφήνοντας και πάλι πολλές εκκρεμότητες. Έτσι είναι η Πόλη. Θέλει χρόνο και τον θέλει σε πολλές και όχι πολύ μεγάλες δόσεις, αλλιώς μπουχτίζεις.

Καληνύχτα σας!

(φωτογραφίες δικές μου και της Μαριάννας) 

(το ταξίδι συνεχίζεται στο  Ταξίμ και Μπλε Τζαμί!)

Θα χαρώ να διαβάσω τα σχόλια σας!