Μια καθημερινή στην Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης!

9 Μαρτίου 2023

Το πρωί της Πέμπτης είχε μια λαμπρή λιακάδα και θερμοκρασίες που προβλέπονταν να φλερτάρουν με τους 20^ο C. Είχε όμως και ένα αεράκι που έτσουζε πότε πότε. Μια ανοιξιάτικη μέρα δηλαδή. Μήπως να πηγαίναμε καμιά βόλτα; Που όμως. Μήπως κάπου κοντά; Μήπως να πάμε στην Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης για το 2023, δηλαδή την Ελευσίνα; Καθόλου άσχημη ιδέα.

Και έτσι νωρίς το μεσημέρι ξεκινήσαμε. Ήταν όμως ευκαιρία να δούμε και δύο αξιοθέατα καθ’ οδόν, με την προϋπόθεση πως θα πηγαίναμε από τη Λεωφόρο Αθηνών (Καβάλας για τους παλαιότερους ή Εθνική οδό Αθήνας-Κορίνθου) και όχι από την Αττική οδό.

Περάσαμε το Παλατάκι, αφήσαμε πίσω μας το Δαφνί (Νοσοκομείο και Μοναστήρι) και στην κατηφόρα, πριν τον Σκαραμαγκά κάναμε δεξιά στον οικισμό Αφαία.

Ακριβώς στην αρχή του, πάνω στη Λεωφόρο Αθηνών είναι το Ιερό της Αφροδίτης.

Από τα παιδικά και εφηβικά μου χρόνια, όταν περνούσα με το λεωφορείο πηγαίνοντας είτε στον Σκαραμαγκά για μπάνιο, είτε στο Μεγάλο Πεύκο, είτε στο Λουτράκι, πάντα το βλέμμα μου τραβούσαν τα «ντουλαπάκια», οι τετράπλευρες κόγχες, που είναι σκαλισμένες πάνω στον κάθετο βράχο στη θέση αυτή. Κάποια σκόρπια αρχαία και η περίφραξη με παρέπεμπαν σε αρχαιολογικό χώρο, αλλά μέχρις εκεί. Τα τελευταία χρόνια έμαθα πως πρόκειται για τα ερείπια του Ιερού της Αφροδίτης, που βρίσκονταν πάνω στην Αρχαία Ιερά Οδό, που πήγαινε από την Αθήνα στην Ελευσίνα. Έτσι μπήκε στο πρόγραμμα μια στάση κάποια στιγμή.

Ο χώρος είναι μονίμως κλειστός αλλά είναι αρκετά μικρός και φαίνονται όλα απ’ έξω από την περίφραξη. Οι τόσο χαρακτηριστικές κόγχες χρησίμευαν για να τοποθετούν οι προσκυνητές του Ιερού τα αναθήματά τους. (περισσότερες πληροφορίες εδώ).

Λίγες φωτογραφίες και μπαίνουμε και πάλι στο αυτοκίνητο. Βγήκαμε και πάλι στην Εθνική, περάσαμε τον Σκαραμαγκά  και τον Ασπρόπυργο και αμέσως μετά τη Χαλυβουργική, βγήκαμε δεξιά για Ελευσίνα, πιάνοντας ξανά τη σύγχρονη Ιερά Οδό. Μόλις 600μ μετά είναι το άλλο αξιοθέατο που θα σταματούσαμε να δούμε.

Ανάμεσα στον δρόμο που βρισκόμασταν και την Εθνική που περνάει δίπλα και υπερυψωμένη βρίσκεται μια Ρωμαϊκή Γέφυρα του 2^ου αι μ.Χ., πάνω στον Ελευσινιακό Κηφισό. Ήταν κι αυτή μέρος της Αρχαίας Ιεράς Οδού και είναι σε εξαιρετικά καλή κατάσταση.

Έχει τέσσερα τόξα και μήκος 50μ. Έτσι που είναι σχεδόν χωμένη κάτω από το δρόμο είναι πολύ δύσκολο να τη δεις. Εγώ πάντως δεν την είχα πάρει χαμπάρι. Και αν έχω περάσει από εκεί! Τελευταία κάπου κάτι διάβασα και έψαξα να τη βρω. Έτσι μπήκε κι αυτή στο πρόγραμμα. (περισσότερες πληροφορίες εδώ).

Μπήκαμε στην πόλη και σταματήσαμε μπροστά από την είσοδο του Αρχαιολογικού χώρου της Ελευσίνας.

Ήταν το μακρινό 1996, όταν γυρνώντας από το Μεγάλο Πεύκο, σταματήσαμε με το Γιώργο να δούμε τον αρχαιολογικό αυτό χώρο. Πολύ με είχε εντυπωσιάσει και αρκετές φορές από τότε σκεφτόμουν να ξαναπάω. Δυστυχώς τα προβλήματά μας δεν μας επιτρέπουν πια μια ολοκληρωμένη επίσκεψη, μιας και ο χώρος δεν είναι προσβάσιμος σε άτομα με κινητικά προβλήματα, πέραν της Ρωμαϊκής Αυλής, αμέσως μετά την είσοδο. Αναγκαστήκαμε λοιπόν σε μια «μερική επίσκεψη» και περιοριστήκαμε σε αυτόν τον χώρο.

Στο φυλλάδιο που μας δώσανε στο ταμείο διαβάζουμε:

Το Ιερό της Ελευσίνας υπήρξε για αιώνες ένα από πιο σημαντικά θρησκευτικά κέντρα της αρχαιότητας. Εκεί αναπτύχθηκε η λατρεία της θεάς Δήμητρας και της Κόρης της, Περσεφόνης και γίνονταν οι τελετές των Ελευσινίων Μυστηρίων

Αυλή

Η περιήγηση στα μνημεία ξεκινά από την Αυλή (πλατεία) όπου συγκεντρώνονταν οι πιστοί κατά την άφιξή τους στο Ιερό. Στο βόρειο άκρο της αυλής κατέληγε η Ιερά Οδός, η σημαντικότερη οδική αρτηρία που συνέδεε την Ελευσίνα με την Αθήνα, και την οποία ακολουθούσε η πομπή των μυστών κατά τα Ελευσίνια Μυστήρια.

Θριαμβικές αψίδες

Στα νοτιοανατολικά και νοτιοδυτικά της ρωμαϊκής Αυλής υψώνονταν δύο εντυπωσιακές και πανομοιότυπες μεταξύ τους θριαμβικές αψίδες, οι οποίες αποτελούν αντίγραφα της Αψίδας του Αδριανού στην Αθήνα.

Στοές

Μια στοά σχήματος Γ όριζε τη δυτική και τη βόρεια πλευρά της Αυλής μέχρι την Ιερά Οδό, ενώ μία μικρότερη στοά έκλεινε την αυλή στην ανατολική πλευρά.

Κρήνη

Δίπλα στη μικρότερη στοά είχε κτισθεί Kρήνη. Από το λαμπρό αυτό οικοδόμημα που χρονολογείται στον 2ο αιώνα μ.Χ. σήμερα σώζεται ο πυθμένας της δεξαμενής σε σχήμα Π, καθώς και το κρηπίδωμα από λευκό μάρμαρο με οκτώ λεκανοειδείς κοιλότητες στις οποίες έπεφτε το νερό από οκτώ κρουνούς

Ναός της Προπυλαίας Αρτέμιδας και του Πατρός Ποσειδώνος

Στο μέσο περίπου της Aυλής σώζεται η κρηπίδα του ρωμαϊκού ναού της Προπυλαίας Αρτέμιδας και του Πατρός Ποσειδώνος, τα κατάλοιπα δύο βωμών αφιερωμένων σε αυτούςκαθώς και υπολείμματα βάθρου για το άγαλμα του Ποσειδώνα.

Εσχάρα

Στο βορειοδυτικό τμήμα της Αυλής βρίσκεται η Εσχάρα, ένας ιδιότυπος βωμός των ρωμαϊκών χρόνων. Πρόκειται για μια τετράγωνη φρεατοειδή κατασκευή χαμηλό πωρολιθικό στηθαίο, στο δάπεδο της οποίας άναβε η φωτιά, ενώ σε μικρή προεξοχή  εδραζόταν η μεταλλική εσχάρα όπου τοποθετούνταν τα σφάγια των θυσιών.

Μεγάλα Προπύλαια

Μία μεγαλόπρεπη είσοδος, τα Μεγάλα Προπύλαια, όριζε τη νότια πλευρά της αυλής. Το επιβλητικό αυτό κτήριο χρονολογείται στους ρωμαϊκούς αυτοκρατορικούς χρόνους και κατασκευάστηκε επάνω στον παλαιό Βόρειο Πυλώνα, τη λιτή φρουριακή είσοδο της εποχής του Κίμωνα (α΄ μισό του 5ου αι. π.Χ.). Είχε προσανατολισμό προς την Αθήνα και ήταν πιστό σχεδόν αντίγραφο του κεντρικού τμήματος των Προπυλαίων της Ακρόπολης.

Αποτελείται από δύο πρόπυλα με έξι δωρικούς κίονες στην πρόσοψη. Το βόρειο πρόπυλο, το εξωτερικό, είχε πέντε εισόδους, προσιτές από τη ρωμαϊκή αυλή με κλίμακα έξι βαθμίδων. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα πολλά χαράγματα (graffiti) επιδαπέδιων παιχνιδιών που υπάρχουν στις βαθμίδες και στο πλακόστρωτο δάπεδο, τα οποία καταδεικνύουν τη χρήση του χώρου από τους προσκυνητές για διασκέδαση και κοινωνικές συναναστροφές, πριν από την είσοδό τους στο κυρίως Ιερό για την τέλεση της μυστηριακής λατρείας. Το νότιο πρόπυλο οδηγούσε στην εσωτερική αυλή του Ιερού η οποία ήταν προσιτή χωρίς κλίμακα. Κοντά στο πρόπυλο αυτό υπήρχε ένας εγκάρσιος τοίχος με πέντε θύρες, από τις οποίες σήμερα σώζονται μόνο τα κατώφλια.

Ο τοίχος χώριζε το κτήριο σε δύο άνισα τμήματα, με το βόρειο τμήμα να είναι σημαντικά μεγαλύτερο. Για την καλύτερη στήριξη της στέγης του υπήρχε στον διαμήκη άξονα μία στοά με έξι κομψούς ιωνικούς κίονες, πίσω από τους δύο κεντρικούς κίονες του βόρειου προπύλου.

Οι δωρικοί κίονες της βόρειας πρόσοψης επιστέφονταν από θριγκό με επίπεδα επιστύλια, ζωφόρο με τρίγλυφα και μετόπες,

καθώς και από αέτωμα διακοσμημένο στο τύμπανο με ανάγλυφη προτομή αυτοκράτορα τοποθετημένη στο κέντρο ασπίδας (imago clipeata, «εικών εν όπλω»). Ο αυτοκράτορας φορά στρατιωτικό θώρακα με ένα αρκετά κατεστραμμένο γοργόνειο στο κέντρο, επάνω στο οποίο χαράχτηκε μεταγενέστερα χριστιανικός σταυρός. Απεικονίζει, πιθανότατα, τον Μάρκο Αυρήλιο που κυβέρνησε από το 161 έως το 180 μ.Χ. και στον οποίο αποδίδεται η ολοκλήρωση των Μεγάλων Προπυλαίων.

Στα δυτικά του μνημείου βρίσκονται σήμερα συγκεντρωμένα πολλά από τα σωζόμενα αρχιτεκτονικά μέλη του οικοδομήματος,

καθώς και το τμήμα του βόρειου αετώματος με την προτομή του αυτοκράτορα. (το κείμενο για τα Μεγάλα Προπύλαια από εδώ)

Καλλίχορον Φρέαρ

Στα βορειοανατολικά των Μεγάλων Προπυλαίων, σε χαμηλότερο επίπεδο, βρίσκεται το ιερό πηγάδι της θεάς Δήμητρας. Η κατασκευή χρονολογείται στα τέλη του 6ου–αρχές 5ου αι. π.Χ.

Το εσωτερικό του έχει επιμελημένη λίθινη επένδυση και το στόμιό του αποτελείται από δύο ομόκεντρους λιθόκτιστους δακτυλίους.

Βοηθητικά κτίσματα

Στη βοηθητική περιοχή του Ιερού, ανήκουν ο Οίκος των Κηρύκων, μια υπόγεια δεξαμενή των ρωμαϊκών χρόνων και οι σιροί, αποθήκες στις οποίες συγκεντρώνονταν οι «απαρχές», οι πρώτοι καρποί της αγροτικής παραγωγής, φόρος σε είδος. που πρόσφεραν όλες οι πόλεις.

Δημόσια κτίσματα

Βορειότερα σώζονται δημόσια κτίσματα των ρωμαϊκών χρόνων, όπως δεξαμενές και κρήνες για την εξυπηρέτηση του πλήθους των προσκυνητών. Θέρμες με υπόκαυστο σύστημα θέρμανσης και Ξενώνες.

Κάπου εκεί τελειώσαμε με τη «μισερή» επίσκεψη στον σπουδαίο αυτό αρχαιολογικό χώρο.

Αφήσαμε εκεί το αυτοκίνητο και με τα πόδια ξεκινήσαμε για το λιμάνι.

Πήραμε την οδό Νικολαΐδου, που πάει δίπλα στην ανατολική περίφραξη του Αρχαιολογικού χώρου, είναι πεζόδρομος και γεμάτος με καφέ και μεζεδοπωλεία.

Το μάτι ελεύθερο απολαμβάνει τις εικόνες του αρχαιολογικού χώρου, όπως το διπλό σπήλαιο του Πλουτωνίου και στην κορυφή του λόφου την Παναγία τη Μεσοσπορίτισσα και το ρολόι.

Στην αρχή του πεζόδρομου, προς τη μεριά του αρχαιολογικού χώρου είναι το καλοσυντηρημένο Παλαιό Δημαρχείο.

Καθοδόν είδαμε δύο ενδιαφέροντα γκράφιτι, αν και το ένα ήταν βανδαλισμένο.

Στο τέλος του δρόμου είναι το εντυπωσιακό γλυπτό «ΠΡΟΜΗΘΕΑΣ» του Παύλου-Άγγελου Κουγιουμτζή, του 2011 και η μεγάλη πλατεία με τα πολλά δέντρα. Αμέσως μετά τον κάθετο παραλιακό δρόμο είναι το λιμάνι.

Στην πλατεία δεσπόζει το μνημείο για τη βύθιση του υποβρυχίου «ΚΑΤΣΩΝΗΣ», από τους Γερμανούς τον Σεπτέμβριο του 1943 βόρεια της Σκιάθου, κυβερνήτης του οποίου ήταν ο Ελευσίνιος Βασίλης Λάσκος.

Το μνημείο αποτελείται από το άγαλμα του Β. Λάσκου, μια στήλη με τα ονόματα των απωλεσθέντων, μια τορπίλη και ένα πυροβόλο 40mm.

Απέναντι, προς τη μεριά της θάλασσας είναι ένα μέρος με δέντρα περιφραγμένο. Μια πινακίδα μας πληροφορεί πως πρόκειται για Ρωμαϊκά Λουτρά και πρέπει να κοιτάξεις με προσοχή για να δεις κάποια ερείπια.

Εκεί κάπου κάτσαμε για το ψαράκι μας.

Όσο νάρθει το φαγητό έκανα μια βόλτα στην παραλία.

Είδα κάποια ενδιαφέροντα γκράφιτι στο κτίριο του λιμεναρχείου

και σε κάποιο άλλο δίπλα του. Μπροστά από το Παλαιό Ελαιουργείο, στο οποίο γίνονται κάθε χρόνο τα Αισχύλεια, ήταν το γλυπτό-εγκατάσταση με τίτλο «ΝΑΕΣ ΑΝΑΕΣ 2» του Αλέξανδρου Κόκκινου, του 1997 (δες ανάρτηση του 2013 με τίτλο Ανάδυση!) .Το γλυπτό αυτό μου άρεσε πολύ γιατί είχε ένα βαθύ συμβολισμό. Μια πόλη θαμμένη από πολιτικές δεκαετιών, προσπαθεί να αναδυθεί, καλυμμένη με τις πληγές της.

Σήμερα στη θέση της χάσκει μια τριγωνική τρύπα στο τσιμέντο. Πολύ στεναχωρήθηκα από την εικόνα αυτή. Ψάχνοντας βρήκα πως ο καλλιτέχνης αποφάσισε να απομακρύνει το έργο, θεωρώντας πως ολοκλήρωσε την αποστολή του (ΤΟ «ΜΙΣΟΚΑΡΑΒΟ» ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΕ ΤΗ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΤΟΥ). Ελπίζω πως όντως είναι έτσι και δεν απομακρύνθηκε γιατί ίσως δεν ταίριαζε με τη «φιλελέ» αισθητική κάποιων υπευθύνων της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας.

Μέσα στο χώρο του Ελαιουργείου βρίσκεται η κατασκευή της μυθικής οντότητας, του μεταλλικού γλυπτού 22 μέτρων μήκους, έξι μέτρων ύψους και βάρους 10 τόνων, που στην τελετή ανακήρυξης της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας αναδύθηκε από τα βάθη της θάλασσας.

Μετά το φαγητό πήγαμε σε ένα καφέ στην παραλία για τον απογευματινό μας καφέ.

Μόνος πήγα να φέρω το αυτοκίνητο. Ανέβηκα από την οδό Πάγκαλου, παράλληλη του πεζόδρομου. Η Ελευσίνα, πολεοδομικά ακολούθησε την Αθήνα και τις άλλες ελληνικές πόλεις με το τσιμέντο να είναι το κυρίαρχο, αν και η δόμηση διατηρήθηκε σε αρκετά χαμηλά ύψη.

Παρ’ όλα αυτά βλέπεις αρκετά ενδιαφέροντα σπίτια, κυρίως παλαιότερα, σπίτια με χαρακτήρα.

Πάνω σε αυτό το δρόμο είναι η πλατεία-Άλσος του Αγίου Γεωργίου, με τον ομώνυμο ναό, πολιούχου και μητρόπολη της Ελευσίνας, του τέλους του 19^ου αι. Απ’ ότι διάβασα, εκ των υστέρων, υπάρχουν πίσω από το ναό ερείπια ρωμαϊκών λουτρών. Θα τα δούμε κάποια άλλη φορά.

Στην ίδια πλατεία βλέπει και ένα σύγχρονο αλλά ενδιαφέρον κτίριο, που στεγάζει κάποιες κοινωνικές και πολιτιστικές υπηρεσίες του δήμου.

Λίγο πριν το τέλος του δρόμου έκανα αριστερά και βγήκα στην πλατεία Ηρώων, στην οποία γίνονταν εκτεταμένης κλίμακας έργα.

Απέναντι βρίσκεται το μεταβυζαντινό εκκλησάκι του Αγίου Ζαχαρία, χτισμένο πάνω στα ερείπια παλαιοχριστιανικού ναού του 5^ου αι

και με υλικό από τον αρχαιολογικό χώρο, ο οποίος είναι απέναντι.

Άλλωστε όλος ο χώρος του προαυλίου του ναού είναι γεμάτος αρχαία αρχιτεκτονικά μέλη. Αν και βρίσκεται στο χώρο που γίνονται τα έργα, υπήρχε πρόσβαση και πράγμα περίεργο, ήταν ανοικτή.

Είδα το όμορφο αυτό μνημείο, έβγαλα μερικές φωτογραφίες, πήρα το αυτοκίνητο και κατέβηκα στην παραλία να πάρω τη Σοφία.

Περίπου μια ώρα μετά (είχε πολύ κίνηση) φτάσαμε στο σπίτι μας την ώρα που σουρούπωνε. Μια ωραία μέρα και μια ωραία βόλτα έφτασαν στο τέλος τους. Όμορφες εικόνες, νόστιμο φαγητό και οι πρώτες εντυπώσεις (λίγο υποτονικές, είναι η αλήθεια) της φετινής Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης γέμισαν τη μέρα μας. Η Ελευσίνα έχει πολλά και ενδιαφέροντα να δεις και ελπίζουμε να είμαστε καλά να ξαναπάμε και να δούμε κι άλλα.

Ευχόμαστε στην πόλη αυτή κάθε επιτυχία σε αυτό που έχει αναλάβει και μετά από 10 μήνες ο απολογισμός να είναι θετικός, όφελος για μια πόλη που έχει κακοποιηθεί πολύ και της αξίζει κάτι καλύτερο.

ΚΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ ΕΛΕΥΣΙΝΑ!!!

 

Το πρόγραμμα της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης για το 2023.

 

θα χαρώ να διαβάσω τα σχόλια σας