Ένας αρχαιολογικός περίπατος στη Νεμέα!

 15 Ιανουαρίου 2022

 

Και το όνομά αυτού: «ΔΙΟΜΗΔΗΣ». Όπως ο μυθικός βασιλιάς της Θράκης, ήρθε φέρνοντας μαζί του, τα άλογά του. Και αυτά είχαν πολύ νερό, χιόνια και θυελλώδεις ανέμους. Ευτυχώς το πέρασμα της πρώτης κακοκαιρίας του 2022 ήταν σύντομο αλλά από ότι έδειχναν οι προβλέψεις σύντομα θα έρχονταν χειρότερα. Το Σάββατο όμως ξημέρωσε με λαμπρό ήλιο και έντονη διάθεση για μια σύντομη απόδραση.

Πάει πάρα πολύς καιρός που σκεφτόμουν τον αρχαιολογικό χώρο της Νεμέας. Τόσο κοντά στην Αθήνα και όμως δεν είχαμε πάει, αν και είχαμε περάσει αρκετές φορές από το χωριό και ακόμα περισσότερες από τον αυτοκινητόδρομο εκεί κοντά, πηγαίνοντας σε άλλους τόπους της Πελοποννήσου. Να λοιπόν ο προορισμός για εκείνη τη μικρή απόδραση.

Σε λιγότερο από μιάμιση ώρα από το σπίτι μας

και αφού κάναμε μια μικρή στάση στο αρχαίο λατομείο των Αρχαίων Κλεωνών, από το οποίο προήλθε το απαραίτητο λατομικό υλικό για την κατασκευή του Ναού του Δία, παρκάραμε μπροστά στον αρχαιολογικό χώρο της Νεμέας. Στο χώρο αυτό είναι το μουσείο και τα ερείπια του ιερού του Δία, με τον ναό και διάφορα άλλα κτίρια.

Πριν ξεκινήσουμε την επίσκεψή μας ας πούμε λίγα πράγματα για το χώρο που θα επισκεφτούμε. Η περιοχή της Αρχαίας Νεμέας ήταν μια βαλτώδης κοιλάδα και γι αυτό δεν κατοικήθηκε ποτέ. Αυτό που υπήρχε ήταν το Ιερό του Νεμείου Διός με το Ναό και τις εγκαταστάσεις του, καθώς και το στάδιο στο οποίο τελούνταν κάθε δύο χρόνια τα Νέμεα, πανελλήνιοι αγώνες, από το 573 π.Χ. και για περίπου 160 χρόνια, οπόταν και μεταφέρθηκαν στο Άργος, μετά από βίαιη καταστροφή του ιερού. Φαίνεται πως ξαναγύρισαν στην αρχική τους κοιτίδα μεταξύ 340 και 330 π.Χ. αλλά μετά απομακρύνθηκαν οριστικά.

 1.     Αρχαία Νεμέα

Ξεκινήσαμε την επίσκεψή μας από το μουσείο.

Αποτελείται από 4 χώρους.

-Ο προθάλαμος, όπου βλέπει κανείς μεταξύ άλλων ένα τμήμα κορινθιακού κίονα από την εσωτερική κιονοστοιχία του ναού 

και κυρίως μια έκθεση με φωτογραφίες, σχέδια και γκραβούρες του χώρου από περιηγητές διαφόρων εποχών.

-Το αίθριο με αρχιτεκτονικά μέλη 

και μαρμάρινα γλυπτά διαφόρων εποχών.

Το κυριότερο αρχαιολογικό υλικό εκτίθεται στις δύο αίθουσες του μουσείου. Τη μεγάλη αίθουσα Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Αρχαίας Νεμέας και τη μικρότερη με την Προϊστορική έκθεση.

 -Στη μεγάλη αίθουσα βλέπουμε μακέτες

του χώρου στα αρχαία χρόνια

και την εποχή της Παλαιοχριστιανική βασιλικής που είχε φτιαχτεί μέσα σε αυτόν,

καθώς και μακέτα του σταδίου με τα αποδυτήρια και τη θολωτή δίοδο.

Βλέπουμε αρχιτεκτονικά μέλη από τον χώρο,

γλυπτά,

νομίσματα από πολλά μέρη της Αρχαίας Ελλάδας,

αναθήματα,

αφιερώματα αθλητών με εξαρτήματα του αθλήματός τους,

ταφές,

κομμάτια οπλισμού και διάφορα χρηστικά αντικείμενα,

όπως οι μαρμάρινες λεκάνες,

τα λυχνάρια

και τα κομμάτια του υδραυλικού συστήματος της ρωμαϊκής εποχής.

-Στη μικρή αίθουσα με τις προϊστορικές αρχαιότητες βλέπουμε ευρήματα από την ευρύτερη περιοχή,

Δεξιά της εισόδου ευρήματα από τον Φλιούντα, το Πετρί

και την Αγία Ειρήνη,

ενώ αριστερά από την Τσούγκιζα.

Το κέντρο της αίθουσας

και το μεγαλύτερο μέρος της, καταλαμβάνουν τα εκθέματα

από το Μυκηναϊκό νεκροταφείο των Αηδονιών,

κάποια από πολύτιμα υλικά.

Ξεχωριστό έκθεμα είναι ο σκελετός του θυσιασμένου αλόγου από τον μοναδικό λακκοειδή τάφο του νεκροταφείου (οι υπόλοιποι τάφοι είναι θαλαμωτοί), που ήταν και ασύλητος. 

Στο κέντρο της αίθουσας εκτίθενται τα πολύτιμα ευρήματα του «Θησαυρού των Αηδονιών».

Πριν κάμποσα χρόνια είχα διαβάσει το «σοκαριστικό» βιβλίο του Ανδρέα Αποστολίδη ΑΡΧΑΙΟΚΑΠΗΛΙΑ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΟ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ (Εκδόσεις ΑΓΡΑ). Εκεί διάβασα για πρώτη φορά για τον «Θησαυρό των Αηδονιών». Ας πούμε λοιπόν μερικά για τον «θησαυρό» και γενικότερα για την αρχαιοκαπηλία και τις λαθρανασκαφές στην περιοχή.

Όταν στα τέλη της δεκαετίας του 1970 οι αρχαιολόγοι άρχισαν ανασκαφές στο νεκροταφείο των Αηδονιών, βρήκαν τους περισσότερους τάφους συλημένους και μάλιστα πρόσφατα. Όπως αποδείχτηκε στις λαθρανασκαφές συμμετείχαν πολλοί κάτοικοι του χωριού και της περιοχής, κάποιοι φύλακες των αρχαίων, ενώ οι αρχές, όταν δεν συμμετείχαν, γνώριζαν και ανέχονταν την κατάσταση. Καταλαβαίνουμε όλοι τι σημαίνει αυτό. Ο θησαυρός, που αποτελούνταν από 312 κομμάτια, κυρίως χρυσά, φυγαδεύτηκε και έφτασε στη Νέα Υόρκη, όπου και ξεκίνησε η διαδικασία της πώλησης του. Ο φιλέλληνας Μάλκομ Γουίνερ, ειδικευμένος στη Μυκηναϊκή Ελλάδα, μόλις είδε τον κατάλογο της δημοπρασίας διαπίστωσε την Ελληνική προέλευση κι ενημέρωσε το Υπουργείο Πολιτισμού. Το ελληνικό κράτος προσέφυγε στη δικαιοσύνη σταματώντας τη δημοπρασία και καταφέρνοντας τελικά τον επαναπατρισμό του το 1996 (περισσότερες πληροφορίες για το γεγονός εδώ και εδώ). Από το 2000 ο θησαυρός βρήκε τη θέση του δίπλα στα «αδέλφια» του στο μουσείο που βρισκόμασταν.

Όλα τα κομμάτια είναι εξαιρετικής τέχνης

με κορυφαία τα δύο χρυσά δακτυλίδια-σφραγίδες.

Εκεί τελείωσε η επίσκεψή μας στο μουσείο. Είχε έρθει η ώρα για τον αρχαιολογικό χώρο και το ναό του Δία.

Βγήκαμε και πήραμε τον πλακόστρωτο διάδρομο που περνά μέσα από τον χώρο και φτάνει στο ναό.

Περάσαμε τα ερείπια των κατοικιών

και στο χώρο που ήταν η παλαιοχριστιανική βλέπουμε μια ταφή του 6^ου αι μ,Χ.. Διαβάζουμε στο ενημερωτικό κείμενο πως ο σκελετός ανήκει σε γυναίκα 60-70 ετών, που είχε γεννήσει τουλάχιστον 2 παιδιά και υπέφερε από οστεοπόρωση και αρτηριοσκλήρωση.

Αφήνουμε στα αριστερά μας ένα χώρο με στέγαστρο, που στο υπόμνημα του χάρτη αναφέρεται σαν λουτρό και λίγο πριν φτάσουμε στο ναό

βλέπουμε στα αριστερά μια κυκλική κατασκευή, κάτι σαν αλώνι, που αναφέρεται σαν βάση για βωμό ή άγαλμα.

Και φτάσαμε στον Ναό. Διαβάζουμε πως τρεις από τους κίονες του ήταν στη θέση τους και αναστηλώθηκαν άλλοι έξι.

Μπροστά του κείτονται και άλλοι με τους σπόνδυλους να ακουμπάν ο ένας τον άλλο.

Στα δεξιά μας στη νοτιοανατολική πλευρά του ναού είναι τα θεμέλια για σύνταγμα με τέθριππο και τα κυκλικά θεμέλια για τρίποδα σαν έπαθλο,

ενώ λίγα μέτρα πιο νότια είναι ένα μικρό ιερό άλσος με κυπαρίσσια.

Μπροστά από τον Ναό, προς τα ανατολικά έστεκε ο βωμός του Νεμείου Διός

Αφού περιηγηθήκαμε λίγο ακόμα στο χώρο και έβγαλα κάμποσες φωτογραφίες, γυρίσαμε στο αυτοκίνητο για να πάμε να δούμε το στάδιο.

Περίπου 450μ νοτιοανατολικά του Ναού,

πάνω σε ένα ύψωμα βρίσκεται το Ελληνιστικό Στάδιο, που χτίστηκε το τελευταίο τέταρτο του 4^ου αι. π.Χ.

Στα δυτικά του υπήρχε το Αποδυτήριο, στοά με δωρικούς κίονες σε σχήμα Πι

και δίπλα η «Κρυπτή Έσοδος», μια θολωτή δίοδος μήκους 36,35μ. από όπου έμπαιναν οι αθλητές στο στάδιο, το οποίο είχε μήκος 178μ.

Δυστυχώς ο «Διομήδης» είχε βάλει το (βρεγμένο) χεράκι του και ο τόπος ήταν γεμάτος λάσπη. Μέχρι να φτάσουμε στην «Κρυπτή Έσοδο», που ήταν στεγνή, γίναμε χάλια. Για το στάδιο ούτε λόγος.

Λίγες φωτογραφίες από την άκρη της στοάς και δρόμο για να καθαριστούμε στοιχειωδώς πριν μπούμε στο αυτοκίνητο.

2.     Νεμέα

Είχε μεσημεριάσει για τα καλά και είχε έρθει η ώρα για φαγητό και γι αυτό πήγαμε στη Νεμέα, την σύγχρονη κωμόπολη.

Μπαίνοντας στα αριστερά είναι το Δημαρχείο

και δεξιά απέναντι του η πλατεία με το άγαλμα του Ηρακλή που σκοτώνει το λιοντάρι. Σύμφωνα με το μύθο ο πρώτος άθλος του ήρωα ήταν να σκοτώσει το φοβερό λιοντάρι που λυμαίνονταν την περιοχή της Νεμέας. Το δέρμα του λιονταριού ήταν αδιαπέραστο από ξίφη ή βέλη και ο ήρωας μας κατάφερε να το πνίξει. Μην μπορώντας να το γδάρει με συμβατικό τρόπο, χρησιμοποίησε τα δόντια του νεκρού ζώου γι αυτό. Από εκεί και μετά η λεοντή, το δέρμα του λιονταριού, αποτέλεσε αναπόσπαστο «αξεσουάρ» του ήρωα, κάτι σαν πανοπλία. 

Στην πόλη αναζητήσαμε ένα εστιατόριο για το οποίο είχαμε διαβάσει πολύ καλές κριτικές, που τελικά επαληθεύτηκαν και με το παραπάνω. Εκείνη η γουρουνοπούλα ήταν όλα τα λεφτά. Ήταν δε τόσο μεγάλες οι μερίδες που πήραμε και για το σπίτι.

Μέσα στο εστιατόριο έχει ένα πίνακα με την «Παναγία του βράχου», που βρίσκεται λίγο έξω από την πόλη. αυτή η εικόνα μας θύμισε παλιότερη επίσκεψή μας σε αυτή (δες http://disaki.blogspot.gr/2012/12/blog-post_16.html).

Αφού φάγαμε μπήκαμε και πάλι στο αυτοκίνητο και συνεχίσαμε προς τα δυτικά για να πάμε να δούμε το Μυκηναϊκό Νεκροταφείο των Αηδονιών.

Κάναμε μια μικρή στάση στην άκρη της πόλης, δίπλα σε ένα πάρκο, για να δούμε την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου. (η Νεμέα μέχρι πριν μερικά χρόνια ονομαζόταν Άγιος Γεώργιος, εξ’ ου και η ονομασία της τοπικής ποικιλίας σταφυλιού και κρασιού «Αγιωργίτικο»).

Ο ναός είναι κτίσμα των όψιμων χρόνων της τουρκοκρατίας και είναι κηρυγμένος ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο.

Σε ξεχωριστή κατασκευή κρέμονται οι καμπάνες του.

 

1.    3.  Μυκηναϊκό Νεκροταφείο Αηδονιών

Συνεχίσαμε διασχίζοντας περιοχές με αμπέλια και επισκέψιμα ή μη οινοποιεία (η ευρύτερη περιοχή είναι ένας τεράστιος κρασότοπος, ένας από τους μεγαλύτερους, αν όχι ο μεγαλύτερος, της χώρας, κομμάτι του «δρόμου του κρασιού» της Πελοποννήσου) φτάσαμε στα Αηδόνια. Διασχίσαμε το χωριό προς τα βόρεια και σε μια πλαγιά σταματήσαμε για να δούμε τους τάφους.

Το νεκροταφείο δεν έχει κάποια περίφραξη, ούτε είναι οργανωμένο για επίσκεψη.

Έχουν βρει περίπου 20 τάφους, οι περισσότεροι θαλαμωτοί και ένας λακκοειδής. Μου θύμισε το Μυκηναϊκό Νεκροταφείο της Βούντενης, έξω από την Πάτρα, μόνο που εκεί είναι οργανωμένος ο χώρος για επίσκεψη (δες http://disaki.blogspot.gr/2016/05/blog-post_31.html).

Κάθε ένας από τους θαλαμωτούς τάφους αποτελείται από τρία μέρη: τον δρόμο, το στόμιο και τον ταφικό θάλαμο.

Μέσα σε κάποιους από του ταφικούς θαλάμους έχουν σκαφτεί κόγχες στα τοιχώματα ή λάκκοι στο πάτωμα.

Κάποιοι τάφοι επικοινωνούν μεταξύ τους από ανοίγματα, που πιθανά είναι μεταγενέστερα από φυσική ή ανθρωπογενή αιτία.

Μπήκα σε αρκετούς από αυτούς, φωτογράφισα και γύρισα στο αυτοκίνητο για την επιστροφή.

Αργά το απόγευμα και ενώ είχε κιόλας σκοτεινιάσει (το μεγάλο μειονέκτημα του χειμώνα) φτάσαμε στο σπίτι μας. Μια εξαιρετική ημερήσια εκδρομή έφτασε στο τέλος της. Επισκεφτήκαμε ένα υπέροχο τόπο με πλούσια και μακρόχρονη ιστορία και γυρίσαμε πολύ πιο πλούσιοι στην καθημερινότητά μας.

Και σε άλλα με υγεία!

θα χαρώ να διαβάσω τα σχόλια σας