Ερεβάν, η “ροζ πόλη” των γλυπτών!

2024-Road Trip σε Γεωργία και Αρμενία, μέρος 8^ο

(συνέχεια από Ένα–σταν στην Ευρώπη!)

 

9 Μαΐου 2024

 

 
Ξημέρωσε η 9^η Μαΐου. Το 1945, εκείνη τη μέρα υπογράφηκε το σύμφωνο παράδοσης της Γερμανίας στους Σοβιετικούς και τυπικά έληξε ο Β΄Π.Π. Η μέρα γιορταζόταν σαν «Η Ημέρα της Νίκης» στην ΕΣΣΔ και συνεχίζει να γιορτάζεται στις περισσότερες πρώην σοβιετικές δημοκρατίες (εξαίρεση αποτελούν οι τρεις χώρες της Βαλτικής, ενώ στην Ουκρανία γιορτάζεται με ένα πιο «λάϊτ» περιεχόμενο).
Έτσι και στην Αρμενία. Η μέρα αυτή είναι αργία για πολλές υπηρεσίες 

και γίνεται μεγάλη στρατιωτική παρέλαση στο Ερεβάν (φαντάζομαι και σε άλλες πόλεις).
Αν και τα μαγαζιά ήταν κανονικά ανοικτά, θα βρίσκαμε κάποια αξιοθέατα κλειστά.

Αφού τσιμπήσαμε κάτι για να ξεκινήσει καλά η μέρα, πήραμε την οδό Teryan και δύο τετράγωνα μετά φτάσαμε στη Βόρεια λεωφόρο, ένα διαγώνιο πεζόδρομο του κέντρου. Εκεί κάναμε αριστερά.

Στο βάθος η Όπερα, με τον επιβλητικό της όγκο κλείνει τον ορίζοντα. Ένα ακόμα τετράγωνο και φτάσαμε στην Πλατεία Ελευθερίας.

Εκεί, εκτός από το κτίριο της Όπερας, κυριαρχεί η «Λίμνη των Κύκνων», γύρω από την οποία είδαμε τα πρώτα από τα πολλά γλυπτά, που θα βλέπαμε εκείνη και τις επόμενες μέρες.

Το πρώτο και πολύ εντυπωσιακό ήταν το άγαλμα του Arno Babajanyan, συνθέτη και πιανίστα (1921-1983)

και το ακόμα πιο ενδιαφέρον «χαλί του δράκου», ένα μωσαϊκό 6Χ4μ φτιαγμένο από 900.000 κομμάτια ημιπολύτιμων λίθων, δωρεά του οίκου χαλιών της οικογένειας Megerian.

Στην αριστερή μεριά της λίμνης, μισοκρυμμένο σε ένα θάμνο είναι ένα πολύ όμορφο γλυπτό μιας γυμνής γυναίκας που μάλλον παίζει κάτι σαν άρπα. Δεν βρήκα καμιά πληροφορία γι αυτό.

Στη νότια πλευρά της πλατείας, που βρισκόμασταν βλέπει η πίσω μεριά της Όπερας και υπάρχουν δύο αγάλματα δεξιά και αριστερά της.

Αυτό του Alexander Spendiaryan, συνθέτη, μαέστρου και ιδρυτή της Αρμένικης εθνικής συμφωνικής μουσικής (1871-1928)

και του Hovhannes Tumanyan, συγγραφέα και ποιητή (1869-1923), έργα του γλύπτη Ara Sargsian (1902-1969).
Στο χώρο της πλατείας γίνονταν κάποια μεγάλη ξύλινη κατασκευή για κάποια εκδήλωση λόγω της ημέρας, ενώ το κέντρο μπροστά από την όπερα ήταν γεμάτο αρμένικες σημαίες. 
Πήραμε να κάνουμε τη βόλτα του κτιρίου για να βρεθούμε στην μπροστινή μεριά του, που κοιτά προς τα βόρεια.

Όμορφα διακοσμητικά στοιχεία

και σκόρπια μικρά γλυπτά στο γρασίδι ένα γύρο, ομορφαίνουν ακόμα περισσότερο το εντυπωσιακό, αλλά ογκώδες κτίριο.

Μπροστά από την κεντρική είσοδο στέκει το άγαλμα του μεγάλου Αρμένιου και Σοβιετικού συνθέτη του διάσημου «χορού των σπαθιών» Aram Khatchaturyan (1903-1978), έργο του Yu. Petrosyan (1999).

Το Εθνικό Ακαδημαϊκό Θέατρο Όπερας και Μπαλέτου (Armenian Opera Theatre) της Αρμενίας, προς τιμήν του Alexander Spendiaryan εγκαινιάστηκε επίσημα στις 20 Ιανουαρίου 1933. Το κτίριο σχεδιάστηκε από τον Αρμένιο αρχιτέκτονα Alexander Tamanyan και αποτελείται από δύο αίθουσες, την αίθουσα συναυλιών Aram Khatchaturyan και την αίθουσα Όπερας και Μπαλέτου Alexander Spendiaryan.

Βόρεια της όπερας δύο μεγάλες λεωφόροι οι Mesrop Mashtots και Sayat-Nova διασταυρώνονται χιαστί έχοντας στο νότο της πλατεία Ελευθερίας και την όπερα, στα ανατολικά το πάρκο, που είναι αφιερωμένο στον μουσικολόγο, συνθέτη και ιδρυτή της Εθνικής Σχολής Μουσικής της Αρμενίας Komitas (Soghomon Soghomonyan 1869-1935), δυτικά το πάρκο, που είναι αφιερωμένο στον ζωγράφο Martiros Saryan (1880-1972) και στα βόρεια ένα μικρό πάρκο, 

που με τη σειρά του οδηγεί στο πάρκο και Μουσείο Τέχνης Καφεστζιάν και την κλίμακα Cascade Complex, που και αυτή οδηγεί ψηλά στο λόφο με το 65μ μνημείο του 1967 για τα 50 χρόνια της ΕΣΣΔ.
Περνώντας στο μικρό πάρκο στα βόρεια της διασταύρωσης, δίπλα σε ένα καφέ που υπάρχει εκεί

είδαμε τρία γλυπτά με μικρές ανθρώπινες φιγούρες σε «ακροβατικές» στάσεις από μπρούτζο και σίδηρο, έργα του Gevorg Tadevosyan, του 2017.

Αυτά είναι το “Cycle”,

το “Process

και το “Cardiogram”. 
Διασχίσαμε την Moskovyan

και φτάσαμε στο πάρκο του Μουσείου τέχνης Cafesjian.

Τι είναι αυτό! Μια υπέροχη υπαίθρια γκαλερί γλυπτικής με έργα σύγχρονης τέχνης από όλο τον κόσμο, τα περισσότερα από τη συλλογή του G. L. Cafesjian
Ο Gerard Leon Cafesjian (1925-2013) ήταν Αμερικάνος επιχειρηματίας, αρμένικης καταγωγής και συλλέκτης έργων τέχνης. Σκέφτηκε να ανακατασκευάσει και να αξιοποιήσει το Cascade για να φτιάξει το Cafesjian Centre for the Arts.
Το Cascade ήταν μια ημιτελής και καταρρέουσα σοβιετική κατασκευή επικών διαστάσεων στην πλαγιά ενός λόφου. Από τις αρχές της δεκαετίας του 2000, άρχισε η μεγάλη ανακατασκευή και έγινε ο χώρος του Κέντρου Τεχνών, που άνοιξε το 2009.

Αποτελείται από το πάρκο με τα γλυπτά

και το Cascade,

μια τεράστια κλίμακα με βεράντες γεμάτες κι αυτές με γλυπτά, ενώ στο εσωτερικό της υπάρχει κυλιόμενη σκάλα και διάσπαρτα γλυπτά στους διάφορους χώρους. Δυστυχώς, λόγω της ημέρας, όπως όλα τα μουσεία ήταν κι αυτό κλειστό, με εξαίρεση τους υπαίθριους και ανοικτούς χώρους. Έτσι περιοριστήκαμε στο πάρκο, που έχει όμως, ουκ ολίγα έργα τέχνης.

Στο πρώτο μέρος του πάρκου δεσπόζει το τεράστιο άγαλμα του μεγάλου Ρωσο-Αρμένιου και Σοβιετικού αρχιτέκτονα Alexander Tamanyan (1878-1936), δημιουργού του κτιρίου της όπερας και στον οποίο κυρίως οφείλεται ο σημερινός χαρακτήρας μεγάλου μέρους του επιβλητικού κέντρου του Ερεβάν.

Το συγκεκριμένο μνημείο έγινε το 1973 από τον αρχιτέκτονα S.Petrosyan και τον γλύπτη A.Hovsepyan.
Στο χώρο του πάρκου του μουσείου είδαμε 21 γλυπτά. Τα πιο εντυπωσιακά είναι τα τρία, μεγάλου μεγέθους, έργα του Κολομβιανού Fernando Botero (1932-2023)

«Ρωμαίος στρατιώτης» (1985-1986),

«Γυναίκα που καπνίζει» (Mujer Fumando, 1987)

και «Γάτα» (1999).
Πέντε έργα τεσσάρων καλλιτεχνών από τις ΗΠΑ,

τα «Moondance» (2012)

και «On Edge» (2008) του Christopher Hiltey (γ.1953),

το «Spread Eagle» (1971) του Jack Youngerman (1926-2020),

το «Pirate» (2008-2011) του Peter Coffin (γ.1972)

και το «Kiwi» (2011) του Peter Woytuk (γ.1958).
Έξι έργα ισάριθμων καλλιτεχνών από το Ηνωμένο Βασίλειο.

Το «Butterfly II» της Fiona Campbell,

το «Olympic Horses» (2012) του Tom Hill (γ.1986),

το «Dandelion Clock» (2012) της Jenny Pickford (γ.1969),

το «A Surprise for Fabricius Luscinus» (1996-1997) του Jim Unsworth (γ.1958),

το «Spectral Columns from the London Olympic Village» (2012) του John Clive

και το «Impala Leap» (2005) του Saraj Guha (γ.1966).
Επτά ακόμα έργα.

Το «Untitled» (20^th century) του Yue Minjun (γ.1962) από την Κίνα,

το «Lion 2» (2008) του Ji. Yong-Ho (γ.1978) από τη Νότια Κορέα,

το «Pavillon de Thé (AP)» (2012) της Joana Vasconcelos (γ.1971) από την Πορτογαλία

και το «The Wall» του Guy Buseyne (γ.1961) από το Βέλγιο.
Τέλος δύο με λίγες πληροφορίες.

Το «Reflection Tower» (20^th century),

το «Chrome Plated air to Air Missile» (Circa 1980) από την Πολωνία

Και ένα χωρίς καθόλου. 
Αν και δεν είναι πολύ μεγάλο το πάρκο κουραστήκαμε και κάτσαμε λίγο να ξαποστάσουμε βλέποντας γύρω μας όλα αυτά τα θαυμαστά και κόσμο πολύ που έκανε τη βόλτα του, μέρα που ήταν.

Όση ώρα ξεκουραζόμαστε, ας πούμε λίγα για την πόλη αυτή.
Το Γερεβάν ή Ερεβάν, είναι η πρωτεύουσα και η μεγαλύτερη πόλη της Αρμενίας, με περίπου 1.000.000 κατοίκους. Είναι χτισμένο στις όχθες του ποταμού Ραζντάν και αποτελεί το διοικητικό, πολιτιστικό και βιομηχανικό κέντρο της χώρας. Αν και στην περιοχή υπάρχουν ίχνη κατοίκησης από την 4η χιλιετία π.Χ. η ιστορία της πόλης θεωρείται πως αρχίζει τον 8ο αιώνα π.Χ., με την ανέγερση του φρουρίου Ερεμπούνι το 782 π.Χ. Βλέπουμε πως πρόκειται για μια από τις αρχαιότερες πόλεις του κόσμου.
Κατά την αρμενική παράδοση, το όνομα «Γερεβάν» προέρχεται από τη φράση του Νώε καθώς κοιτούσε προς τα εκεί μετά την προσάραξη της κιβωτού του πάνω στο όρος Αραράτ και ύστερα από την υποχώρηση των νερών του Κατακλυσμού: "Γερεβάντς!" στα αρμενικά σημαίνει «εμφανίστηκε». Οι πιθανότερες θεωρίες όμως είναι ότι είτε το όνομα «Ερεμπούνι» εξελίχθηκε στην αρμενική γλώσσα κυρίως τον 5ο ή τον 4ο αιώνα π.Χ., ώστε να καταλήξει σε «Γερεβάν» πριν τον 7ο αιώνα μ.Χ. ή απλώς η πόλη έλαβε το όνομα του βασιλέα των Αρμενίων Γερβάντ Γ΄ του Εσχάτου (του τελευταίου ηγέτη της δυναστείας των Οροντιδών), που ίδρυσε την πόλη Γερβαντασάτ. (περισσότερα εδώ)

Το Ερεβάν πολλές φορές και από πολλούς αποκαλείται “Ροζ Πόλη”. Αυτό έχει να κάνει με το γεγονός πως πολλά κτίρια είναι φτιαγμένα από μια ντόπια ροζ ηφαιστειακή πέτρα (tuff stone), που τους δίνει μια εντυπωσιακή και ιδιαίτερη όψη.

Μιας και δεν μπορούσαμε να ανέβουμε τις σκάλες και οι κυλιόμενες ήταν κλειστές, περιοριστήκαμε να δούμε το Cascade από το πάρκο και πάμε να συνεχίσουμε τη βόλτα μας στο κέντρο της πόλης. 

Στο παρκάκι στη διασταύρωση των Mesrop Mashtots και Moskovyan είναι το άγαλμα του Αμερικάνου, αρμένικης καταγωγής συγγραφέα και θεατρικού συγγραφέα William Saroyan (1908-1981), έργο του David Yerevantsi, του 2008.

Απέναντι στο πάρκο Komitas, είδαμε το μνημείο το αφιερωμένο στον Σαγιάτ-Νοβά (1712–1795) τον γεννημένο στη Γεωργία, Αρμένιο ποιητή, μουσικό και βάρδο (ashugh, το αντίστοιχο του τροβαδούρου στις κοινωνίες του Καυκάσου). Το πραγματικό του όνομα ήταν Χαρουτιούν Σαγιατιάν.. Δεξιά από το πάρκο είναι το ωδείο που φέρει το όνομά του.

Στο ίδιο πάρκο είναι βέβαια και το άγαλμα του Komitas, έργο του Ara Harutyunyan, του 1988.

Και εδώ στα δεξιά είναι το κτίριο του Κρατικού Ωδείου, που φέρει το όνομά του.

Το πάρκο ολόκληρο είναι αφιερωμένο στη μουσική. Ακόμα και τα παγκάκια “τραγουδάνε”. 

Γυρίσαμε στον πεζόδρομο “Βόρεια Λεωφόρος” και κινηθήκαμε προς την πλατεία Δημοκρατίας.
Λίγο πριν το τέλος του πεζόδρομου, εκεί που συναντά την οδό Abovyan,

είναι το “κλειδί και ο θυρεός” της πόλης και σχεδόν δίπλα

το εντυπωσιακό γλυπτό “Walking Man”, έργο του Αρμενο-Καναδού γλύπτη Arto Chakmakchyan (1933-2019), που το ολοκλήρωσε το 2006, αλλά τοποθετήθηκε σε αυτή τη θέση το 2021, δύο χρόνια μετά το θάνατο του καλλιτέχνη.

Βγαίνοντας στην Abovyan, κάναμε αριστερά και εκεί στέκει ένα ιδιόρρυθμο γλυπτό μιας φιγούρας που μοιράζει ή πουλά λουλούδια. Πρόκειται για πραγματικό πρόσωπο γνωστό σαν Kara Bala (Stepan Harutyunyan 1900-1970) που πουλούσε λουλούδια. Είναι έργο του Levon Tokmajyan (γ.1937) (Περισσότερα εδώ)

Απέναντι είναι η Αίθουσα συναυλιών “Arno Babajanyan”.

Λίγες ακόμα εικόνες

με κάποιο ενδιαφέρον και φτάσαμε στην πλατεία Δημοκρατίας.

Στην οβάλ κεντρική πλατεία της πόλης βλέπουν 5 εντυπωσιακά ροζ κτίρια, σιντριβάνια και η αρχή ενός πάρκου και αυτό το σύνολο της δίνει μια μοναδική αρχοντική όψη.

Φτάνοντας, αριστερά μας είναι το κτίριο που στεγάζει το Ιστορικό Μουσείο της Αρμενίας και την Εθνική Πινακοθήκη (όλα κλειστά βεβαίως). Μπροστά του είναι το μεγάλο σιντριβάνι που τα βράδια τα νερά του “χορεύουν”.
Στα δεξιά μας και ακολουθώντας φορά αντίθετη με την κίνηση των δεικτών του ρολογιού είναι 4 ημικυκλικά κτίρια με διαφορετικές χρήσεις,

όλα όμως φτιαγμένα με τη ροζ πέτρα

και με αρκετά σκαλίσματα εξωτερικά.

Το 1ο

και το 4ο έχουν ενσωματωμένο ένα είδος πύργου.

Το 1ο στεγάζει μεταξύ άλλων τουριστικά καταστήματα και γραφεία,

το 2ο το ξενοδοχείο Mariott,

το 3ο τράπεζες, καταστήματα και το ταχυδρομείο,

και στα μεταλλικά υπέρθυρα τους παραμένουν τα σοβιετικά σφυροδρέπανα (!!!!!)

και στο 4ο στεγάζεται η Κυβέρνηση της χώρας. Στον πύργο αυτού του κτιρίου υπάρχει ρολόϊ που χτυπά κάθε 15΄.

Πάνω από την πύλη του με τους φρουρούς, υπάρχει στον τοίχο το Σοβιετικό Εθνόσημο της χώρας.
Ανάμεσα στο 2ο και το 3ο κτίριο ξεκινά το πάρκο Shahumyan.
Μπροστά στο Ιστορικό Μουσείο είναι μια στοά.

Σε αυτήν υπάρχει μια σειρά αντιγράφων από εκθέματα του μουσείου, διαφόρων εποχών και είναι ο καλύτερος κράχτης και η καλύτερη εισαγωγή για μια επίσκεψη σ’ αυτό.

Ανάμεσα στα παραπάνω αντίγραφα είναι και αυτό του Εθνόσημου της Σοβιετικής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας της Αρμενίας σχεδιασμένο από τους Martiros Sarian και Hakob Kojoyan. 
Πήραμε το δρόμο της επιστροφής για το δωμάτιό μας.

Στον πεζόδρομο κάτσαμε σε ένα πολύ όμορφο εστιατόριο να ξαποστάσουμε

και να φάμε το κατιτίς μας,

συνοδεία υπέροχης αρμένικης μπύρας και όμορφων εικόνων μιας πόλης γεμάτης ζωντάνια γύρω μας.

Μια από τις εικόνες που μας έκανε εντύπωση και θα τη βλέπαμε ξανά και ξανά στο Ερεβάν είναι οι βρύσες με πόσιμο νερό παντού, όαση δροσιάς, κυρίως στη ζέστη, που όμως είναι και πολύ καλαίσθητες.
Με αυτή την τελευταία εικόνα γυρίσαμε, προχωρημένο απογευματάκι στο δωμάτιο να ξεκουραστούμε.
Το βράδυ βγήκαμε εκεί κοντά και κάτσαμε για κάτι ελαφρύ πριν γυρίσουμε για ύπνο.
Καληνύχτα!

(το ταξίδι συνεχίζεται Τέσσερα μνημεία κοντά στο Ερεβάν!)

θα χαρώ να διαβάσω τα σχόλια σας