Βοσνία-Ερζεγοβίνη, στο μαρτυρικό Σαράγιεβο!

Στα Βαλκάνια με το αυτοκίνητο….ξανά! μέρος 5ο

(Συνέχεια από Βοσνία-Ερζεγοβίνη, το γεφύρι του Δρίνου!)

 

7 Ιουλίου 2018

 

 

Πέρασαν 7 χρόνια από τότε που πρωτόρθαμε στο Σαράγιεβο (Επιστροφή με δυνατές συγκινήσεις!) και να που είμαστε και πάλι στη μαρτυρική πρωτεύουσα της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης. Αυτή η πόλη μπορεί να μην έχει τη μεγαλοπρέπεια άλλων Ευρωπαϊκών πόλεων, αλλά έχει κάτι το μοναδικό.

Την συνύπαρξη διαφορετικών θρησκειών, διαφορετικών λαών, διαφορετικών πολιτισμών. Μια συνύπαρξη ευχή και κατάρα γι αυτόν τον τόπο,

που άλλοτε τα καταφέρνει να κρατά όλους, αν όχι μονιασμένους, τουλάχιστον να συνυπάρχουν και άλλοτε το πράγμα ξεφεύγει με ολέθρια αποτελέσματα. Από πολλούς αποκαλείται «Ιερουσαλήμ της Ευρώπης» ή «Ιερουσαλήμ των Βαλκανίων», λόγω της συνύπαρξης χριστιανών, εβραίων και μουσουλμάνων, που αποτελούν και την πλειοψηφία. Και όλα αυτά ο επισκέπτης, που έχει ανοικτά μάτια και ανοικτό μυαλό, τα βλέπει και προβληματίζεται.

Το Σαράγιεβο ή Σεράγεβο είναι το πολιτικό, οικονομικό, κοινωνικό και πολιτιστικό κέντρο της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης και η μεγαλύτερη πόλη της με πληθυσμό κάτι λιγότερο από 300.000, ενώ η Μητροπολιτική περιοχή έχει κάτι περισσότερους από 500.000 ανθρώπους. Βρίσκεται σε μια κοιλάδα που περιβάλλεται από τις Διναρικές ‘Άλπεις

και διαρρέεται από τον ποταμό Miljacka.

Σύμφωνα με τα μέχρι τώρα ευρήματα η περιοχή κατοικείται από τα νεολιθικά χρόνια. Κατά την αρχαιότητα κατοικήθηκε από τους Ιλλυριούς και κατακτήθηκε διαδοχικά από τους Ρωμαίους, τους Γότθους και τελικά τους Σλάβους που κατέβηκαν στην περιοχή τον 7^ο αι. Στην περιοχή αυτή υπήρχαν διάφορες πόλεις και οικισμοί, που ανήκαν στο Βασίλειο της Βοσνίας κατά τον μεσαίωνα ενώ στη δεκαετία του 1450 οι Οθωμανοί την καταλαμβάνουν και ιδρύουν το Σαράγιεβο. Το 1878 κατακτάται από την Αυστροουγγαρία,

ενώ στις 28 Ιουνίου του 1914, ο αρχιδούκας Φραντς Φερδινάνδος, διάδοχος του θρόνου και η σύζυγός του, δολοφονούνται εδώ, πράξη η οποία αποτέλεσε την αφορμή για την έναρξη του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου. Μετά τον πόλεμο η Βοσνία προσαρτήθηκε στο Βασίλειο της Γιουγκοσλαβίας και μετά τον Β΄Π.Π. γίνεται η πρωτεύουσα της Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, εντός της Σοσιαλιστικής Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γιουγκοσλαβίας. Όταν η τελευταία διαλύεται το 1992 ξεσπά και ο εμφύλιος πόλεμος στη χώρα. Το Σαράγιεβο πολιορκήθηκε από τις 5 Απριλίου 1992 ως τις 29 Φεβρουαρίου 1996, πολιορκία που είναι η μεγαλύτερη πρωτεύουσας στην σύγχρονη ιστορία.

Όλη αυτή η «πλούσια» ιστορία της πόλης είναι εμφανής σε κάθε σου βήμα.

Καλώς ξανάρθαμε στο ξεχωριστό, όμορφο, πολυπολιτισμικό Σαράγιεβο.

Αφού φάγαμε το πρωινό μας, ήρθε η ώρα για τη μεγάλη βόλτα στην πόλη. Ο ουρανός ήταν βαρύς όλες τις ώρες την ημέρας. Πότε ήταν απλά συννεφιασμένος (ευτυχώς τις περισσότερες ώρες), πότε ψιχάλιζε και πότε άνοιγαν οι ουρανοί και τότε «τρεχάτε ποδαράκια μου» να βρείτε κάπου να χώσετε το κεφάλι σας από κάτω.

Το διαμέρισμά μας ήταν μέσα στην παλιά πόλη, απ’ όπου και ξεκινήσαμε. 

Δίπλα μας ήταν η New Temple Gallery, που βρίσκεται στο κτίριο της πρώην συναγωγής των Σεφαραδιτών που χτίστηκε με το όνομα "Il kal nuevu (muevu)" γύρω στο 1870, δίπλα στο σημερινό Εβραϊκό Μουσείο. Λίγο πριν τον τελευταίο πόλεμο (1992-1995) άνοιξε μια γκαλερί τέχνης σε αυτόν τον χώρο, που λειτουργεί ως μέρος της εβραϊκής πολιτιστικής, εκπαιδευτικής και ανθρωπιστικής «La Benevolencija».

Η μουσουλμανική πλειοψηφία και το οθωμανικό παρελθόν διαμορφώνουν σε μεγάλο βαθμό το χαρακτήρα της και την κάνουν να θυμίζει περισσότερο πόλη της Τουρκίας ή της Μέσης Ανατολής, παρά της Ευρώπης.

Η παλιά πόλη (Stari Grad) καταλαμβάνεται από το μεγάλο παζάρι Baščaršija από το 1462,

με πολλά μαγαζιά

και τη σκεπαστή αγορά Gazi Husrev Bey’s Bezistan.

Δίπλα τους υπάρχουν τζαμιά,

όπως το Gazi Husrev-beg, του 16^ου αι,

ιεροδιδασκαλεία ή μεντρεσέδες, όπως ο Gazi Husrev-begova medresa,

χάνια, όπως το Morića Han, που χτίστηκε αρχικά το 1551, ενώ το 1697 ανακατασκευάστηκε στη σημερινή του μορφή

και άλλα πολλά.

Στην πλατεία της Baščaršija είναι η οθωμανική βρύση Σεμπίλ (Sebilj), ίσως το σημαντικότερο και πιο πολύφωτογραφιμένο τοπόσημο της πόλης. Η πλατεία αυτή είναι το τόπος συνάντησης ντόπιων και ξένων,

είναι πάντα σχεδόν γεμάτη από ανθρώπους

και περιστέρια.

Η παλιά πόλη, στην οποία περιφερόμασταν είναι στη δεξιά (βόρεια) πλευρά του ποταμού. Κάναμε ακόμα μερικές βόλτες και συνεχίσαμε από την ίδια μεριά, αλλά προς τα δυτικά. Εδώ βρίσκονται μερικά από τα ενδιαφέροντα μνημεία των 19^ου και 20^ου αι της πόλης.

Ο καθολικός Καθεδρικός της Ιεράς Καρδιάς (Katedrala Srca Isusova) του 1887, που έχει μπροστά το άγαλμα του Πάπα Ιωάννη-Παύλου Β΄.

Μπήκαμε για λίγο και συνεχίσαμε.

Δίπλα στο ναό είναι η Πινακοθήκη 11/07/95 (Galerija 11/07/95) αφιερωμένη στη σφαγή της Σεμπρένιτσα, τον Ιούλιο του 1995 (περισσότερα εδώ).

Λίγο πιο δυτικά, σχεδόν απέναντι από τον καθολικό ναό είναι η πλατεία Ελευθερίας- Alija Izetbegović (Trg oslobođenja - Alija Izetbegović).

Μια ομάδα, ατόμων διαφορετικών ηλικιών έπαιζαν σε μια υπαίθρια σκακιέρα,

ενώ σε ένα υπέροχο γλυπτό, αφιερωμένο στην ειρήνη, δεν μπορείς να ξεχωρίσεις αν τα περιστέρια είναι αληθινά ή μπρούτζινα.

Σε αυτή βλέπει ο Σερβικός Ορθόδοξος Καθεδρικός Ναός (Saborna Crkva Rođenja Presvete Bogorodice) του 1874.

Μπήκαμε και σ’ αυτόν για να ρίξουμε μια ματιά.

Στην ίδια πλατεία βλέπει η Εθνική Πινακοθήκη της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης (Umjetnička galerija Bosne i Hercegovine) από το 1946,

ενώ δίπλα είναι μια άλλη μικρή πλατεία και σε αυτή βλέπει το κτίριο των Ενόπλων Δυνάμεων της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης (Dom Oružanih snaga Bosne i Hercegovine) του 1881, που κάποτε ήταν καζίνο.

Περάσαμε πίσω του και βγήκαμε στο ποτάμι. Από την Ξύλινη γέφυρα (Drvenija most), του 1898, που δεν είναι πια ξύλινη, βγήκαμε στην αριστερή (νότια) πλευρά του ποταμού

εκεί που είναι η Επαγγελματική σχολή-Λύκειο γεωργίας και τροφίμων (Srednja škola poljoprivrede, prehrane, veterine i uslužnih djelatnosti) και αρχίσαμε να κινούμαστε προς τα ανατολικά.

Δίπλα στο λύκειο είναι η μεγάλη Συναγωγή Ashkenazi του Σαράγεβο (Sinagoga u Sarajevu), η μεγάλη εν ενεργεία συναγωγή του 1902.

Ακολουθεί ένα υπερσύχρονο, εντυπωσιακό κτίριο

και το αρχαιολογικό πάρκο At mejdan

με το τζαμί Bakr-baba (Bakr-babina džamija), του 1544

και το μουσικό περίπτερο, στο οποίο λειτουργεί καφέ και κάτσαμε για έναν βοσνιακό (τούρκικο παλιότερα. Κάτι μου θυμίζει!!!!!) με λουκουμάκι.

Το κομμάτι της πόλης που είχαμε επισκεφτεί μέχρι εκείνη την ώρα, θα μπορούσαμε να πούμε πως είναι η «ουσία» του Σαράγιεβο. Σε ένα χώρο με ακτίνα λιγότερο από 500μ είδαμε τους λατρευτικούς χώρους τεσσάρων θρησκειών και δογμάτων. Μουσουλμανικά Τζαμιά, την Εβραϊκή Συναγωγή, τον Καθολικό Ναό και τον Ορθόδοξο Ναό. Νάτη η ΣΥΝΥΠΑΡΞΗ, που η προσπάθεια να είναι και ειρηνική δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση και το Σαράγιεβο το ξέρει πολύ καλά μιας και το βίωσε με το χειρότερο τρόπο. 

Μετά τον καφέ είχε έρθει η ώρα να περάσουμε και πάλι στην απέναντι πλευρά του ποταμού για να πάμε να συναντήσουμε τους φίλους μας, που εκείνη τη μέρα είχαν άλλο πρόγραμμα. 

Είχαμε φτάσει στην Οθωμανική «Λατινική γέφυρα» (Latinska Ćuprija), που ονομάστηκε έτσι γιατί ένωνε τη δεξιά πλευρά του ποταμού με την περιοχή των Καθολικών. Είναι η παλαιότερη στο Σαράγιεβο και αναφέρεται από το 1541.

Ακριβώς στη γωνία απέναντι στη δεξιά πλευρά του Miljacka είναι το Μουσείο του Σαράγιεβο 1878–1918 (Muzej Sarajevo 1878–1918). Βρίσκεται δίπλα στη «Λατινική γέφυρα» και όταν δολοφονήθηκε ο διάδοχος του θρόνου εκεί μπροστά το 1914, στέγαζε κατάστημα ντελικατέσσεν.

Περάσαμε από το μουσείο και προχωρήσαμε προς το παζάρι, όπου είχαμε το ραντεβού μας. Εν τω μεταξύ είχε αρχίσει η βροχή και φαινόταν πως όπου νάναι θα άνοιγαν οι ουρανοί,

πράγμα που έγινε όσο τρώγαμε

και πίναμε άλλο ένα καφέ.

Ευτυχώς δεν κράτησε πολύ και μετά τον καφέ κάναμε άλλη μια βόλτα στο παζάρι.

Ήταν νωρίς το απόγευμα σαν χωρίσαμε και πάλι για να πάει ο καθένας στο κατάλυμα του. Η Σοφία ξάπλωσε και εγώ ξαναβγήκα για να κάνω άλλη μια βόλτα πριν προχωρήσει το απόγευμα. 

Η περιοχή του παζαριού Baščaršija, εκτείνεται βόρεια του ποταμού μέχρι τη λεωφόρο Mula Mustafe Bašeskije.

Από τη λεωφόρο αυτή ξεκινούν ανηφορικά δρομάκια, που σκαρφαλώνουν στις γειτονιές που απλώνονται στους λόφους. Εκεί θα δει κανείς παλιά παραδοσιακά αρχοντικά,

τζαμιά, όπως το Džamija Buzadži hadži Hasanova και το πιο ωραίο,

σε κάποιες γωνίες, από την έξω μεριά του μαντρότοιχου, βρύσες με στέγαστρο και παγκάκι, όπως η βρύση Feredza, έξω από το παραπάνω τζαμί.

Γενικά η βόλτα σε αυτή τη γειτονιά, αν και δεν λείπουν τα αυτοκίνητα, αποπνέει μια γαλήνη.

Πήγα για να δω την Οικία Zvrzo, της εύπορης Μουσουλμανικής οικογένειας του 18^ου αι., που σήμερα είναι επισκέψιμη-παράρτημα του Μουσείου του Σαράγιεβο. Δυστυχώς ήταν κλειστά και έτσι περιορίστηκα στη βόλτα στη γειτονιά.

Ξανακατέβηκα στο ιστορικό κέντρο για να επισκεφτώ, επιτέλους το τζαμί Gazi Husrev-beg. Όταν είχα έρθει στο Σαράγιεβο για πρώτη φορά το 2011 είχαν Ραμαζάνι και απαγορεύονταν κάθε επίσκεψη μη μουσουλμάνου. Σήμερα το πρωί, που περάσαμε είχαν προσευχή και πάλι δεν…. Είχε έρθει όμως η ώρα.

Η είσοδος των επισκεπτών δεν γίνεται από την όμορφη κεντρική είσοδο,

αλλά από δίπλα, εκεί που είναι το μικρό νεκροταφείο.

Το τζαμί χτίστηκε γύρω στα 1530, ο μιναρές του φτάνει τα 45μ

(φωτογραφία 2011)

και στην αυλή του έχει μια πολύ ενδιαφέρουσα βρύση. Στον τελευταίο πόλεμο βομβαρδίστηκε και μετά από αυτόν άρχισε η αποκατάστασή του.

Η διακόσμηση του εσωτερικού είναι του 2001. Δεν είναι ιδιαίτερα περίτεχνη (λιτή θα την έλεγα),

με μερικά ενδιαφέροντα στοιχεία,

όπως ο εξώστης. Αυτό που μου έκανε εντύπωση είναι το μέγεθος. Απ’ έξω είχα την εντύπωση πως θα είναι τεράστιο.

Μπαίνοντας όμως είδα πως πρόκειται για ένα σχετικά μικρό τέμενος. Εν πάση περιπτώσει είναι ενδιαφέρον και το κυριότερο, επιτέλους το είδα.

Τελειώνοντας και από εκεί κατέβηκα στο ποτάμι και πήρα να περπατάω στη δεξιά του πλευρά προς τα ανατολικά.

Στην απέναντι όχθη εντυπωσιάζει το Αυτοκρατορικό Τζαμί (Careva Džamija), που κτίστηκε αρχικά το 1457, επί Σουλτάνου Μωάμεθ Β΄ του Πορθητή και ξανακτίστηκε το 1565 επί Σουλτάνου Σουλεϊμάν Α’ του Μεγαλοπρεπούς, στον οποίο και αφιερώθηκε.

Έφτασα στη γέφυρα Sehercehaja (Šeher-Ćehajina ćuprija), του τέλους του 16^ου αι, μια από τις πιο εντυπωσιακές της πόλης. Το όνομά της σημαίνει «Γέφυρα του Δήμαρχου»,

μιας και στέκει εκεί που στη δεξιά όχθη του ποταμού είναι το Δημαρχείο.

Στα αριστερά του ποταμού είναι η συνοικία Alifakovac. Εκεί είναι το Inat kuća, εστιατόριο βοσνιακής κουζίνας, χαρακτηριστικό δείγμα οθωμανικής αρχιτεκτονικής και δίπλα του στέκει το Τζαμί Hadžijska (Vekil Harčova) και αυτό του 16^ου αι.

Στη δεξιά όμως πλευρά στέκει ένα από τα πιο εντυπωσιακά, αν όχι το πιο εντυπωσιακό κτίριο της πόλης. Το Δημαρχείο του Sarajevo (Vijećnica).

Κτίστηκε την τελευταία δεκαετία του 19^ου αι και άλλαξε χρήσεις με σημαντικότερη αυτή της Εθνικής και Πανεπιστημιακής Βιβλιοθήκης. Το 1992, στη διάρκεια του πολέμου, καταστράφηκε ολοσχερώς, με αποτέλεσμα την καταστροφή τεραστίου όγκου βιβλίων και χειρογράφων. Μετά τον πόλεμο άρχισε η ανακατασκευή του κτιρίου και το 2014 άνοιξε και πάλι σαν το Δημαρχείο της πόλης.

Εντυπωσιακή αρχιτεκτονική, εντυπωσιακή διακόσμηση. Χάρμα ιδέσθαι!

Κάπου εκεί και με αυτές τις εικόνες τελείωσε και αυτή η μέρα του ταξιδιού μας. Το Σαράγιεβο για άλλη μια φορά μας έκανε να δούμε το σύγχρονο κόσμο και τη σύγχρονη ιστορία με μια άλλη ματιά. Μια ματιά με βάση την συνύπαρξη και την ανεκτικότητα, μακριά από εθνικιστικούς φανατισμούς. Σε κάποιον τοίχο στην Αθήνα είχα διαβάσει το σύνθημα: «Ο Εθνικισμός γεννά νεκροταφεία» και αυτό δεν θα το δεις πουθενά πιο παραστατικά από το Σαράγιεβο. Δυστυχώς.

Την άλλη μέρα θα αφήναμε το Σαράγιεβο με κατεύθυνση νοτιοδυτική για άλλους τόπους, άλλες εικόνες. Καλή συνέχεια!,

 

(το ταξίδι συνεχίζεται Βοσνία-Ερζεγοβίνη, το γεφύρι της ενότητας, το γεφύρι του μίσους!)

θα χαρώ να διαβάσω τα σχόλια σας