Στα βορειοδυτικά της Αττικής!

17 Δεκεμβρίου 2012

Στην περιοχή της Αττικής, μια περιοχή που κατά την αρχαιότητα ελεγχόταν από την Αθήνα και κατά δεύτερο λόγο από τα Μέγαρα (αν και κάποιες φορές πέρασε και σε χέρια Βοιωτών, Κορινθίων, Σπαρτιατών και λοιπών «εχθρών») βρίσκονται κατάσπαρτα, εκτός των αμέτρητων ιερών, οικισμών και άλλων αρχαιολογικών χώρων, και κάποια αμυντικά έργα των αρχαίων μας προγόνων. Τα αμυντικά αυτά έργα έγιναν για την προστασία και την άμυνα απέναντι στους γείτονές τους.

Στη Δυτική Αττική τα σπουδαιότερα κατάλοιπα αυτών των προμαχώνων είναι τα φρούρια των Ελευθερών (Γυφτόκαστρο) και Αιγοσθένων (σήμερα Πόρτο Γερμενό) καθώς και ο μεμονωμένος Πύργος της Οινόης.

Μια δουλειά στα Μέγαρα που τέλειωσε νωρίς, στάθηκε αφορμή για μια βόλτα σε γνωστά μέρη αλλά πρωτόγνωρες επισκέψεις. Ο καιρός χειμωνιάτικος αλλά σχετικά καλός. Δηλαδή βαρύς, όχι πολύ κρύο και κυρίως χωρίς βροχή.

Από τα Μέγαρα πήραμε το δρόμο για Αλεποχώρι. Καλός δρόμος κινείται ανηφορίζοντας και με αρκετές στροφές ανάμεσα σε ελαιώνες με αιωνόβιες ελιές.

Όσο ανεβαίνουμε τη θέση των ελιών παίρνουν σιγά-σιγά τα πεύκα και ο βρεγμένος δρόμος έδειχνε πως είχε προηγηθεί βροχή. Σε λίγο φάνηκε ο Κορινθιακός και αρχίσαμε να κατηφορίζουμε. Στο Αλεποχώρι στρίψαμε δεξιά προς Ψάθα. Στο κομμάτι του δρόμου που περνά στη ρίζα των τεράστιων βράχων είχε πολλές πέτρες και μεγάλες κοτρόνες στο δρόμο, πράγμα που δείχνει πως οι κατολισθήσεις σε αυτό το μέρος επιβεβαιώνουν με τον πιο χειροπιαστό τρόπο την ταμπέλα που είχαμε δει λίγο νωρίτερα και εφιστούσε την προσοχή των οδηγών! Μπήκαμε στην Ψάθα που εκείνη την ώρα ήταν τελείως έρημη. Ε. ρε τι γίνεται τα Σαββατοκύριακα του καλοκαιριού!! Πανικός!! Ήταν ακόμα νωρίς για φαΐ και έτσι είπαμε να συνεχίσουμε για Πόρτο Γερμενό. Ο δρόμος ανεβαίνει με πολλές στροφές και μπαίνει σε πυκνό πευκοδάσος. Λίγο πριν τη μεγάλη διασταύρωση που πάει αριστερά για Πόρτο Γερμενό και δεξιά για Βίλια, φάνηκε το Πόρτο Γερμενό χαμηλά.

Όσες φορές κι αν δω αυτή την εικόνα, πάντα στέκομαι να τη θαυμάσω. Είναι υπέροχη!! Αρχίσαμε να κατηφορίζουμε με πολλά στροφιλίκια κι εδώ.

Από μακριά φάνηκε η γνώριμη εικόνα του Αρχαίου Φρουρίου των Αιγοσθένων, μόνο που αυτή τη φορά ο πύργος στα αριστερά που βρίσκεται στην καλύτερη κατάσταση, ήταν «τυλιγμένος» με σκαλωσιές και ένας τεράστιος γερανός δίπλα του σπάθιζε τον ουρανό. Τι συμβαίνει άραγε; Ζημιά ή συντήρηση; Ευτυχώς όπως αποδείχτηκε το δεύτερο. Στο καιρό της κρίσης τελικά γίνονται και κάποια σπουδαία πράγματα! Μια μικρή στάση για μερικές φωτογραφίες εκ του μακρόθεν και μπαίνουμε στο χωριό. Κι εδώ ερημιά. Αν και Δευτέρα και οι αρχαιολογικοί χώροι είναι κλειστοί, λέω να πάμε όσο πιο κοντά γίνεται στο Φρούριο για καμιά φωτογραφία.

Άγιος Νικόλαος

Κατεβαίνουμε στην παραλία και ο «πειρασμός» του Αγίου Νικολάου είναι αρκετά ισχυρός για να μας υποχρεώσει να κατέβουμε για επίσκεψη.

Ο μικρός ναός βρίσκεται στην παραλία και είναι του τύπου της βασιλικής με τρούλο και καμαροσκέπαστο νάρθηκα. Χρονολογείται δε στην Υστεροβυζαντινή φάση. Οι τοιχογραφίες στο εσωτερικό του είναι προφανέστατα μεταγενέστερες.

Το ενδιαφέρον είναι το χτιστό τέμπλο με τοιχογραφίες.

Η χρονολογία 1848 μέσα σε «μετάλλιο» πάνω δεξιά, στο οποίο αναφέρεται και ένα όνομα που συνέδραμε, προφανώς αναφέρεται στο πότε έγιναν οι τοιχογραφίες (τουλάχιστον του τέμπλου) και ποιος βοήθησε οικονομικά γι αυτό. 

Ευτυχώς ήταν ανοικτός (όπως και οι υπόλοιποι εκείνη τη μέρα) και έτσι μπήκαμε μέσα να δούμε, να θαυμάσουμε και να φωτογραφίσουμε.

Αρχαίο Φρούριο

Μετά τον Αη Νικόλα πάμε για το φρούριο. Στο δρόμο που ανεβαίνει προς τα εκεί είναι κομμάτια του τείχους που κατέβαινε μέχρι τη θάλασσα. Μπήκαμε στο λασπωμένο χωματόδρομο που μας έφερε μετά από λίγες δεκάδες μέτρα κάτω από το φρούριο. Ένα μηχανάκι έδειχνε πως κάποιος ήταν εκεί. Την στιγμή που κατέβαινα από το αυτοκίνητο νάσου και ο ιδιοκτήτης του. Ο φύλακας του χώρου. Με ενημέρωσε πως ο χώρος δεν είναι περιφραγμένος και έτσι μπορούσα να μπω.

Γύρισε να με συνοδέψει και έτσι έμαθα κάποια πράγματα παραπάνω.

Μπαίνοντας βρίσκεσαι σε ένα χώρο όπου υπάρχουν ερείπια από ένα βυζαντινό μοναστήρι, από το οποίο σώζονται τα ερείπια κελιών και ο ναός του Αγίου Γεωργίου. Στο χώρο αυτό μια ενημερωτική πινακίδα δίνει πολλά στοιχεία για τον συγκεκριμένο αρχαιολογικό χώρο. Σύμφωνα με την πινακίδα λοιπόν, ο χώρος των Αιγοσθένων χρησιμοποιήθηκε από τα Γεωμετρικά μέχρι τα Βυζαντινά χρόνια. Το φρούριο χτίστηκε τον 4^ο π.Χ. αι. (μάλλον το 343 π.Χ.), όταν τα Αιγόσθενα ήταν κώμη των Μεγάρων, με τη βοήθεια των Αθηναίων και εγκαταστάθηκε εκεί Αθηναϊκή φρουρά για την αντιμετώπιση του Θηβαϊκού κινδύνου. (Μην ξεχνάμε πως οι Έλληνες ανέκαθεν έτρεφαν αισθήματα «αγάπης» ο ένας για τον άλλο!!!).

Η ανατολική πλευρά του τείχους της ακρόπολης, στην οποία και βρισκόμουν, σώζεται σε μεγάλο ύψος, έχει τέσσερεις πύργους και μικρή πύλη, από την οποία και είχα μπει. Ο νοτιοανατολικός πύργος σώζεται στο μεγαλύτερο ύψος και την καλύτερη κατάσταση και είναι αυτός που είναι «μπανταρισμένος» και υπό συντήρηση.

Τα τείχη κατεβαίνουν μέχρι τη θάλασσα με το βόρειο να είναι καλύτερα διατηρημένο. Κάτω από την ακρόπολη πιστεύεται πως ήταν το ιερό του Μάντη Μελαμποδα που λατρευόταν σε αυτό το χώρο. Ο χώρος, όπως είπαμε συνέχισε να κατοικείται μέχρι τα βυζαντινά χρόνια και αυτό φαίνεται από τα ερείπια της πεντάκλιτης βασιλικής του 6^ου αι. μ.Χ. που βρίσκεται στη θέση όπου σήμερα βρίσκεται το βυζαντινό εκκλησάκι της Παναγίας, που είναι κτισμένο με αρχαίο οικοδομικό υλικό. Αλλά εκεί θα πηγαίναμε λίγο αργότερα.

Άγιος Γεώργιος

Σειρά είχε ο Άγιος Γεώργιος, το μικρό καθολικό του βυζαντινού μοναστηριού που υπήρχε εκεί που στεκόμουν, στο κέντρο της Ακρόπολης.

Το βυζαντινό εκκλησάκι είναι μικρό, μικρότερο θάλεγα από τον Άγιο Νικόλαο, αλλά και αυτό έχει χτιστό τέμπλο και μάλιστα του ίδιου τύπου.

Λίγες τοιχογραφίες κι εδώ, μαυρισμένες από το χρόνο και την κάπνα κεριών και καντηλιών τόσων χρόνων που χρειάζονται σίγουρα συντήρηση. Η ατμόσφαιρα που αποπνέει το μνημείο είναι κατανυκτική και αυτό οφείλεται αφ’ ενός στο μικρό του μέγεθος και αφ’ ετέρου στη λιτότητα του χώρου.

Βγήκα από το εκκλησάκι και γύρισα στο αυτοκίνητο. Ξεκινήσαμε για το χωριό, όταν είδα ένα ξέφωτο γεμάτο με κρεμμύδες Σταμάτησα για να βγάλω μια για το γούρι της χρονιάς (Η Κρεμμύδα της Πρωτοχρονιάς!!  ). Εκείνη την ώρα πέρναγε ο φύλακας με το μηχανάκι του. Χαμογέλασε σαν τούπα το λόγο που σταμάτησα. Βγαίνοντας στο άσφαλτο τον είδα και πάλι να έχει σταματήσει και να έχει πιάσει κουβέντα με ένα βοσκό που φύλαγε τα ζώα του που βόσκανε εκεί γύρω. Σαν τους ρώτησα μου δείξανε που να στρίψω για την επόμενη επίσκεψή μας.

Μπήκαμε στο χωματόδρομο που πάει ανάμεσα σε θεόρατες ελιές και σταματήσαμε μπροστά στη σιδερένια πόρτα, που όμως ήταν ανοικτή.

Ναός της Παναγίας

Το συρματόπλεγμα μπροστά μας «προστατεύει» τα ερείπια που κείτονται ένα γύρω.

Και τα ερείπια αυτά είναι της Παλαιοχριστιανικής Βασιλικής (6^ος μ.Χ αι.). Ελληνιστικού τύπου, πεντάκλιτη, σπάνιου τύπου για τον Ελλαδικό χώρο, είχε ψηφιδωτά δάπεδα και βρισκόταν μέσα στο χώρο του φρουρίου. Για την κατασκευή της είχε χρησιμοποιηθεί αρχαίο δομικό υλικό.

Σε Τρίτη οικοδομική φάση, στα μέσα βυζαντινά χρόνια χτίστηκε μικρός τρίκοχος ναός αφιερωμένος στη Θεοτόκο, ναός που στέκει εκεί, ανάμεσα στις ελιές και τα κατάλοιπα της βασιλικής, φτιαγμένος κι αυτός από τις αρχαίες πέτρες, απόδειξη της συνέχειας αυτού του τόπου. Είναι τόσο μικρός που δίνει την εντύπωση μεγάλου προσκυνηταριού παρά ναού. Έχει κι αυτός το ίδιου τύπου με τους προηγούμενους χτιστό τέμπλο και λίγες τοιχογραφίες. Δεν ξέρω το λόγο, πάντως δε μου άφησε την αίσθηση κατάνυξης, αλλά μια αίσθηση του χαριτωμένου. Μάλλον το μέγεθος μου έπαιξε αυτό το παιγνίδι!

Έχοντας τελειώσει με τις αρχαιολογικού ενδιαφέροντος επισκέψεις και μιας και η ώρα είχε προχωρήσει, κατεβήκαμε στην παραλία για φαΐ. Αν δε!! Νέκρα! Τα πάντα κλειστά! Πάμε για τα Βίλια. Εκεί ελπίζουμε να βρούμε κάτι να βάλουμε στο στόμα μας. Αν και τα περισσότερα ήταν κλειστά και εκεί τελικά βρήκαμε και μάλιστα πολύ καλό.

Χορτάτοι πήραμε το δρόμο του γυρισμού με σκοπό να κάνουμε αλλά μια στάση στον Πύργο της Οινόης και άλλη μια, τελευταία για ψώνια.

Ο Πύργος της Οινόης

Έξω από το χωριό Οινόη και πάνω στο δρόμο Ελευσίνας-Θήβας (παλιά Εθνική) βρίσκονται τα ερείπια αρχαίου κτίσματος με τετράγωνη κάτοψη.

Ήταν αρκετά ψηλός, αν σκεφτεί κανείς πως οι τοίχοι που σώζονται ως σήμερα φτάνουν τα 13 μέτρα ύψος! Του 4^ου αι. π.Χ. ήταν μέρος της αλυσίδας των φρυκτωριών, του συστήματος μετάδοσης μηνυμάτων με φωτιές. Κάπου διάβασα (δεν μπόρεσα να το επιβεβαιώσω από άλλη πηγή) πως χρησιμοποιήθηκε μέχρι τα μέσα του 19^ου αι.!!

Εκεί κάναμε την επόμενη στάση μας να τον δούμε από κοντά και να τον βγάλουμε μερικές φωτογραφίες και ξανά στο δρόμο.

Άλλη μια στάση να αγοράσουμε λίγο από το υπέροχο κεφαλοτύρι του Κιθαιρώνα και βραδάκι πια φτάσαμε στο σπίτι μας. Άλλη μια ημερήσια εκδρομή, άκρως επιμορφωτική, έφτασε στο τέλος της. Ευτυχώς αυτός ο τόπος έχει πολλά μυστικά να μας αποκαλύψει ακόμα και εμείς είμαστε πάντα πρόθυμοι να σκύψουμε να τον αφουγκραστούμε. Μόνο να είμαστε καλά!!

Περισσότερες φωτογραφίες:https://picasaweb.google.com/112333101407674010719/WestAttica17122012?noredirect=1