Στο Μουσείο-τελευταίες εικόνες!

Ταξίδι στα Τζουμέρκα, ημέρα 4^η (τελευταία)

(συνέχεια από Στο βασίλειο της πέτρας!)

 

21 Οκτωβρίου 2021

 

Τελευταία μέρα στα Τζουμέρκα, τελευταία μέρα σε αυτόν τον μοναδικό τόπο και αφού φάγαμε το πρωινό μας και ήπιαμε τον πρώτο καφέ της ημέρας, ξεκινήσαμε.

Πρώτα κάναμε από μια μικρή στάση για φωτογραφίες στον ναό του Αγίου Νικολάου, λίγες εκατοντάδες μέτρα από τον ξενώνα μας (Πουρνάρι Ηπειρώτικο!)

και στην έξοδο του χωριού στον ναό του Αγίου Μηνά.

Η επόμενη στάση ήταν και πάλι στο Ελληνικό.

Παρκάραμε στην αυλή του σχολείου, περάσαμε μέσα από τα δεκάδες γλυπτά, που βρίσκονται εκεί (Η τέχνη "πήρε τα βουνά"!) και πήγαμε κατευθείαν στην είσοδο του μουσείου, που αυτή τη φορά ήταν ανοικτό και μας περίμενε για μια κατάδυση στην τέχνη του Θ. Παπαγιάννη.

Το προλογικό σημείωμα για το μουσείο, από την ιστοσελίδα του καλλιτέχνη, συμπυκνώνει με τον καλύτερο τρόπο αυτό που συμβαίνει, αυτό που θα βιώσεις σε αυτό το μουσείο. Διαβάζουμε

 

«Το Μουσείο που δημιουργήθηκε στο Ελληνικό Ιωαννίνων του Δήμου Κατσανοχωρίων φιλιδοξούμε να είναι μοναδικό στο είδος του.Η μοναδικότητά του έγγειται στο ότι περιλαμβάνει έργα που μιλούν για τον τόπο μας, την Ήπειρο και την ιστορία της. Για ό,τι τη δόξασε και την έκανε σεβαστή στον κάθε Έλληνα που ακούει το όνομά της.

Είναι μοναδικό, γιατί μιλάει για το ψωμί, για τον ευεργέτη, τον ξενιτεμένο,

(το "Μνημείο στον άγνωστο δάσκαλο" βρίσκεται στην Μιχαλακοπούλου, πίσω από το Χίλτον)

τον πνευματικό άνθρωπο, τον Ηπειρώτη μάστορα,

το βοσκό,

το γεωργό,

την πολύπαθη Ηπειρώτισσα μάνα

και τέλος για τη μάθηση.

Το Μουσείο φιλοξενείται σ' ένα ωραίο Σχολείο, εκεί που μάθαμε τα πρώτα μας γράμματα. Κτίστηκε από σπουδαίους Ηπειρώτες μαστόρους με χρήματα του ευεργέτη Νικολάου Μαντελόπουλου, συγχωριανού μας.

Άλλοτε στέγαζε ένα μελίσσι από 150 παιδιά, που έδιναν ζωή και χαρά στον τόπο. Τώρα έχει πολύ λίγα. Κι είναι θλιβερό, είναι παρακμή για έναν τόπο να φθίνει ένα σχολείο λόγω έλλειψης παιδιών. Δείχνει πως ο τόπος πεθαίνει. Με παρηγορεί ωστόσο το γεγονός πως το Μουσείο είναι και αυτό ένα άλλου είδους σχολείο. Χωρίς να μπορεί να το αντικαταστήσει, θα είναι ένα σχολείο αισθητικής κι ένα κύτταρο πολιτισμού της περιοχής μας,

με ιδιαίτερη έγνοια για την προστασία και αναβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος

αλλά και την ανάδειξη της ηπειρωτικής πολιτιστικής κληρονομιάς.

Θα μπορούσα να προσφέρω αυτά τα έργα σ' ένα πιο κεντρικό Μουσείο στην Αθήνα ή τα Γιάννενα ή οπουδήποτε αλλού. Πιστεύω όμως ότι ο καλύτερος χώρος είναι το Σχολείο του χωρίου μας. Γιατί τα έργα που εκθέτουμε αφορούν άμεσα αυτόν τον τόπο. Τα δημιούργησαν οι μνήμες που με σημάδεψαν και με συνοδεύουν σ' όλη μου τη ζωή. Έγιναν από βιώματα δυνατά, που έδωσαν τροφή στη δημιουργικότητά μου. Κατά πώς γράφω σε παλιότερο κείμενό μου: "πετάγονταν σαν φύτρα ανάμεσα απ' ό,τι άλλο είχε συσσωρευτεί επάνω τους". Τίποτα απ' τη μετέπειτα θητεία μου στην τέχνη δεν μπορούσε να τα εμποδίσει να κάνουν την παρουσία τους. Απαιτούσαν πιεστικά πλαστική ερμηνεία, ζητούσαν έκφραση.

Το Μουσείο μας είναι, όπως είπα, μοναδικό, γιατί τα έργα:

·    • Μιλούν για το ψωμί, την απαρχή του πολιτισμού κατά το Διαγόρα, που τόσο πολύ ταυτίστηκε με τον Ηπειρώτη και τη ζωή του.

    

·    • Μιλούν για τον ξενιτεμένο και τον Ευεργέτη.

    • Μιλούν για τον πνευματικό άνθρωπο και τα γράμματα, για την πνευματική άνθηση που δημιουργήθηκε τη δύσκολη περίοδο της τουρκοκρατίας μέσα από λαμπρά σχολεία, με σπουδαίους πνευματικούς ανθρώπους ως δασκάλους, που κράτησαν ζωντανή την εθνική συνείδηση.

 • Μιλούν για τον χτίστη, που η μαστοριά του τον έκανε διάσημο και περιζήτητο στα πέρατα του κόσμου. Κι εγώ σεμνύνομαι να λέω πως είμαι ένας εργάτης απ' το συνάφι τους!

• Μιλούν για τον κτηνοτρόφο και τον γεωργό, τον ξωμάχο του χωριού, που εκτός της κύριας δουλειάς του έκανε και άλλες χίλιες δυό.

Ανάμεσα σ' αυτά τα έργα υπάρχουν και πολλά που είναι καμωμένα από τ' αποκαϊδια του Πολυτεχνείου, περίτεχνα συνδυασμένα και στολισμένα με άλλα υλικά ανακυκλώσιμα. Αντικείμενα δεύτερης χρήσης, πεταμένα, ξεχασμένα στις μάντρες, αλλά με τη δική τους ιστορία. Όλ' αυτά μαζί έδωσαν τραγικές μορφές, για να θυμίζουν το τραγικό γεγονός και να στέλνουν το μήνυμά του. Ήταν βλέπετε από ευεργέτες Ηπειρώτες καμωμένο και αυτό το υπέροχο πνευματικό ίδρυμα και η πολιτεία το εγκατέλειψε, όπως και τόσα άλλα έργα ευεργετών.

Στο Μουσείο υπάρχουν πορτρέτα σημαντικών ανθρώπων, όπως και πολλών απλών λαϊκών ανθρώπων οι μορφές. Η ιδιαιτερότητά τους οφείλεται στο ότι, πλην ελαχίστων, είναι τερακότες με χρώμα που προσθέτει εκφραστικότητα, πέραν του ότι ξαναβρίσκει το μίτο της χρωματισμένης αρχαίας Ελληνικής γλυπτικής.

Στις προθήκες του διαδρόμου εκτίθεται μια μοναδική σειρά από προπλάσματα μεταλλίων και νομισμάτων, που φιλοτεχνήθηκαν κατά τη διάρκεια 40 περίπου χρόνων. Κι έτσι ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να δει ένα θέαμα που δεν υπάρχει σε κανένα άλλο Μουσείο της χώρας μας.

Ιδιαίτερο θέμα και θέαμα είναι η τάξη με τους μαθητές, τα παλαιά θρανία, το δάσκαλο και τους θεατές. Η τάξη της μάθησης, όπως την ονομάσαμε.

Ειδική μνεία θέλω να κάνω για τα σχέδια που είναι σε μεγέθυνση και καταλαμβάνουν δεσπόζουσα θέση στο Μουσείο. Είναι επιλεγμένα απ' όλη την καλλιτεχνική μου διαδρομη, από τη στιγμή που αποφοίτησα απ' τη Σχολή μέχρι σήμερα.

Προσπαθήσαμε όλ' αυτά τα έργα να τα τοποθετήσουμε στο χώρο με άκρα λιτότητα, όσο πιο απλά μπορούσαμε, ώστε να είναι λειτουργικός και καλαίσθητος. Μακάρι να πετύχαμε το σκοπό μας.»

Θεόδωρος Παπαγιάννης

Το μουσείο αναπτύσσεται στον 1^ο όροφο του κτιρίου.

Στην είσοδο,

το κλιμακοστάσιο

και στο πλατύσκαλο-προθάλαμο στον όροφο έχει κάποια έργα, που μου έδωσαν την εντύπωση πως είναι ένα «δειγματολόγιο» της πολύχρονης καλλιτεχνικής πορείας του Παπαγιάννη,

με έργα μεγάλων και μικρότερων διαστάσεων,

αλλά και έργα μικρογλυπτικής,

έργα φτιαγμένα με διάφορα υλικά και σε διάφορες τεχνοτροπίες,

καθώς και έργα του από κάποια συμπόσια. Εδώ να πούμε πως το μουσείο είναι απόλυτα προσβάσιμο σε άτομα με κινητικά προβλήματα και μπράβο τους γι αυτό.

Η έκθεση καταλαμβάνει 4 αίθουσες. Σε όλες υπάρχουν πορτρέτα

και έργα μικρογλυπτικής με διάφορα θέματα.

Οι δύο πρώτες αποτελούν ένα, ενιαίο χώρο αφιερωμένο στο ψωμί και την καλλιέργεια και επεξεργασία του σταριού.

Εδώ διαβάζουμε το πολύ ενδιαφέρον κείμενο του Παπαγιάννη για το ψωμί

και βλέπουμε έργα αφιερωμένα στις σημαντικές στιγμές από τη ζωή στο χωριό, 

αλλά και στις καθημερινές δραστηριότητες της Ηπειρώτικης οικογένειας.

Στην τρίτη αίθουσα: τα έργα σχετίζονται κυρίως με τους Ευεργέτες, Ταξιδιώτες–Μετανάστες.

Βλέπουμε όμως και έργα όπως τα πρόσωπα-μάσκες,

τα πουλιά,

τα υπερφυσικά αδράχτια και ρόκες

και οι υπέροχες τοτεμικές φιγούρες γύρω από το εικονοστάσι.

Η τέταρτη και τελευταία αίθουσα είναι στην ουσία μια τάξη σχολείου με το δάσκαλο και τους μαθητές τους, σε εκείνα τα υπέρογκα παλιά θρανία.

Τέλος σε διάφορα σημεία είδαμε μεσαίου μεγέθους αγάλματα γνωστών προσώπων της ελληνικής ιστορίας.

Φεύγοντας είδαμε τα λιγοστά παιδιά του σχολείου στο διάλειμμά τους. Αλήθεια, πόσα παιδιά στον κόσμο θα μπορούσαν να καυχηθούν πως η αυλή του σχολείου τους είναι μια μεγάλη υπαίθρια γκαλερί και πως στα διαλείμματά τους παίζουν ελεύθερα ανάμεσα σε δεκάδες γλυπτά, διαφόρων καλλιτεχνών; Πόσο τυχερά είναι και ας μην το ξέρουν! 

Μπήκαμε στο αυτοκίνητο και πήραμε το δρόμο προς τα νότια, προς το Καλέντζι με τις εικόνες της φθινοπωρινής Ηπείρου να λιγώνουν τη ματιά. Συνεχίσαμε προς τα νοτιοανατολικά και στο ύψος της Πλάκας κάναμε αριστερά προς τα ανατολικά.

Περίπου 37χμ από το Ελληνικό μπήκαμε στα Άγναντα.

Τα Άγναντα ή η Άγναντα, κατά τους ντόπιους, είναι χωριό του νομού Άρτας στα Κεντρικά Τζουμέρκα χτισμένο σε υψόμετρο περίπου 650μ.

Είναι πνιγμένο στο πράσινο

αλλά του λείπει η ομορφιά της πέτρας,

μιας και το τσιμέντο εδώ έχει κυριαρχήσει.

Εκτός από το πράσινο έχει τρεχούμενα νερά,

ένα χώρο όπου είναι ο νερόμυλος

και η νεροτριβή. Κάτι που μας έκανε ιδιαίτερα ευχάριστη εντύπωση είναι πως όλοι οι κάδοι απορριμμάτων είναι ζωγραφισμένοι και δεν θα μου έκανε καθόλου εντύπωση αν μάθαινα πως το έχουν κάνει παιδιά. (Άγναντα, οι ζωγραφισμένοι κάδοι!).

Αφού περπατήσαμε λίγο στο χωριό κάτσαμε να φάμε.

Ωραίο φαγητό και ωραία παρέα.

Μετά το φαγητό και αφού ξαποστάσαμε αρκετά ξεκινήσαμε για την επιστροφή.

Βουνά γυμνά,

πλαγιές με έλατα και άλλα δέντρα, που δημιουργούσαν τα πολύχρωμα κεντίδια του φθινοπωρινού «χαλιού»

και φυσικά ποτάμια μας συνόδεψαν μέχρι το δωμάτιό μας. Τελείωνε η μέρα, τελείωνε το ταξίδι μας στα Τζουμέρκα με πολλά που δεν είδαμε και αυτό μας έκανε να δώσουμε την υπόσχεση στον εαυτό μας πως θα ξανάρθουμε, μόνο να ήμαστε καλά.

Αλλά δεν είχε έρθει ακόμα η ώρα να γυρίσουμε στο σπίτι μας. Είχαμε ακόμα στάσεις να κάνουμε, ενδιαφέροντα να δούμε. Έπεται συνέχεια.

 

Η διαδρομή της 4ης μέρας

 

 

(το ταξίδι συνεχίζεται Γιάννινα, οι θησαυροί του Ιτς Καλέ!)

θα χαρώ να διαβάσω τα σχόλια σας