το δισάκι μου στον ώμο...: Αιγές, η Βασιλική Μητρόπολη των Μακεδόνων!

Σάββατο 20 Απριλίου 2024

Αιγές, η Βασιλική Μητρόπολη των Μακεδόνων!

Ανοιξιάτικο ταξίδι στην Ημαθία και την Πέλλα, μέρος 2ο

(συνέχεια από Αναζητώντας τις ανθισμένες ροδακινιές!)

22 Μαρτίου 2024

Τρίτη και τελευταία μέρα στην Ημαθία, ξεκινήσαμε με τη Βεργίνα.

Ήταν το 1977, όταν η μικρή αυτή κωμόπολη της Ημαθίας γινόταν παγκόσμια γνωστή, μετά από την ανακάλυψη των ασύλητων βασιλικών τάφων από τον αρχαιολόγο Μανόλη Ανδρόνικο (1919-1992). Ο ένας από αυτούς ταυτίστηκε με αυτόν του Φίλιππου Β΄, πατέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Τα ερείπια του εντυπωσιακού ανάκτορου και το θέατρο σε συνδυασμό με τους τάφους «φώναζαν» ΑΙΓΕΣ.

Ο Ανδρόνικος διατύπωσε την πεποίθηση του πως εκεί ήταν οι αρχαίες Αιγές, η πρώτη πρωτεύουσα του Μακεδονικού βασιλείου.. Αν και υπάρχουν αντίθετες απόψεις, οι ανασκαφές που συνεχίστηκαν και από τον ίδιο, αλλά και μετά το θάνατό του δείχνουν να επαληθεύουν τις απόψεις του. Εκτός των Βασιλικών τάφων ανακαλύφθηκαν τα ερείπια μιας ολόκληρης και περίλαμπρης πόλης.

Η περιοχή φέρει ίχνη κατοίκησης από την 3^η χιλιετίδα π.Χ. ενώ στην εποχή του σιδήρου (11^ος-7^ος αι π.Χ.) αποτέλεσε μεγάλο οικιστικό κέντρο. Τότε ο Περδίκας Α΄ ιδρύει το πρώτο Μακεδονικό βασίλειο με πρωτεύουσα του τις Αιγές, που θα γίνουν ένα από τα ισχυρότερα πνευματικά, καλλιτεχνικά και διοικητικά κέντρα του αρχαίου κόσμου, για τους επόμενους τρεις αιώνες. Το 413 π.Χ. ο Αρχέλαος (413-399 π.Χ.) μετέφερε την πρωτεύουσα στην Πέλλα, που τότε ήταν κοντά στη θάλασσα (από τότε οι προσχώσεις των ποταμών Αλιάκμονα, Λουδία, Αξιού και Γαλικού έκαναν τη σημερινή Πέλλα να είναι αρκετά μακριά από αυτή).

Ο Φίλιππος Β’ (359-336 π.Χ.) εκσυγχρόνισε και αναβάθμισε τις Αιγές, την βασιλική μητρόπολη των Μακεδόνων, δημιουργώντας έτσι ένα πρότυπο για τις πόλεις του ελληνιστικού κόσμου. Αυτό φαίνεται από το ανάκτορο, το θέατρο και τα γειτονικά ιερά, που αποτελούν στοιχεία του μεγάλου προγράμματος του.

Ο Αρχαιολογικός χώρος των Αιγών (Βεργίνα) φιγουράρει από το 1996 στον κατάλογο Μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO.

Μέχρι πρόσφατα στο χώρο αυτό λειτουργούσε το μοναδικό μουσείο των Βασιλικών τάφων, στα «έγκατα» του μεγάλου τύμβου, που τους κάλυπτε. Το μουσείο αυτό το είχαμε επισκεφτεί δύο φορές.

Πρόσφατα όμως (Δεκέμβριος 2022) εγκαινιάστηκε το νέο Πολυκεντρικό Μουσείο Αιγών, όπου συγκεντρώνονται όλα εκείνα τα ευρήματα που αφορούν τη σπουδαία αυτή πόλη

και μόλις πριν δύο μήνες (Ιανουάριος 2024) εγκαινιάστηκε το αναστηλωμένο ανάκτορο.

Αυτά τα δύο θέλαμε να δούμε και για αυτό ξεκινήσαμε λίγο μετά το πρωινό μας.

Πηγαίνοντας οι εικόνες της τεχνητής λίμνης Ασωμάτων στον Αλιάκμονα

και ο ανθισμένος κάμπος ήταν υπέροχες.

Φτάνοντας στη Βεργίνα σταματήσαμε στο εντυπωσιακό νέο μουσείο.

Σημείο αναφοράς και πόλος συνοχής του πολυκεντρικού μουσείου είναι το νέο μουσείο, το κεντρικό μουσειακό κτήριο που σχεδιάστηκε για να γίνει η νοηματική πύλη εισόδου στον αρχαιολογικό χώρο και στην ιστορία των Αιγών, στην ιστορία και τον πολιτισμό των Μακεδόνων,

Το κεντρικό κτήριο του Μουσείου,

εκτός από το εισαγωγικό έκθεμα «παράθυρο στον κόσμο του Μεγάλου Αλεξάνδρου» φιλοξενεί πέντε εκθέσεις:

Την έκθεση αρχιτεκτονικών μελών με κεντρικό έκθεμα το αναταγμένο τμήμα του Ανακτόρου: Στο μεγάλο αίθριο του μουσείου, σε προστατευμένο χώρο, έχει αναταχθεί ένα τμήμα μήκους 30 μέτρων του άνω ορόφου του κεντρικού τμήματος της πρόσοψης του ανακτόρου των Αιγών.

Την έκθεση γλυπτών, η οποία αφορά σε ευρήματα από τις πολύχρονες ανασκαφές στον ευρύτερο αρχαιολογικό χώρο των Αιγών.

Την κεντρική έκθεση «Αιγών μνήμη», στην οποία εκτίθενται ευρήματα από τις ανασκαφές των Αιγών: Παρουσιάζονται ευρήματα που αποκαλύπτουν την ταυτότητα της πόλης, ίχνη λατρευτικών τελετών, την ίδρυση του Ανακτόρου.

Την περιοδική έκθεση «Οικουμένης Αντίδωρον» που γίνεται σε συνεργασία με το Νομισματικό Μουσείο και τον συλλέκτη Θεόδωρο Αραβάνη: Η περιοδική έκθεση «Οικουμένης Αντίδωρον» προσπαθεί να προσεγγίσει το φαινόμενο της Ελληνιστικής Οικουμένης, της επέκτασης του ελληνικού πολιτισμού έως την Άπω Ανατολή, μέσω των μορφών των πρωταγωνιστών των εξελίξεων, όπως απεικονίζονται στα νομίσματα, τα επίσημα σύμβολα της ισχύος και της εξουσίας τους.

Την εικαστική έκθεση «Ύλης μνήμη» με έργα του ζωγράφου Χρήστου Μποκόρου που δημιουργήθηκαν ειδικά για την παρουσίαση στο μουσείο των Αιγών (Χρήστος Μποκόρος: «Ύλης Μνήμη»!).

Ξεκινήσαμε την επίσκεψή μας από την έκθεση «Οικουμένης Αντίδωρον».

Σε αυτήν έχει μια σειρά ευρήματα από τις Αιγές,

αλλά κυρίως από τη Βέροια, των 3^ου και 2^ου αι π.Χ. Τα κυριότερα εκθέματα είναι τα νομίσματα,

είτε οι θησαυροί (μεγάλη ποσότητα νομισμάτων),

είτε μεμονωμένα νομίσματα,

κάποια φτιαγμένα από πολύτιμα υλικά.

Επόμενη στάση το αίθριο, στο οποίο εκτίθεται ανατεταγμένο ένα μέρος, μήκους 30μ., του άνω ορόφου του κεντρικού τμήματος της πρόσοψης του ανακτόρου, της οποίας η αναστήλωση στο μνημείο δεν κατέστη δυνατή, για λόγους στατικούς καθώς δεν διασώθηκε το ενδιάμεσο αρχαίο υλικό.

Ακολούθησε το άλλο αίθριο με τα γλυπτά από την ευρύτερη περιοχή των Αιγών.

Εκεί θα δει κανείς επιτύμβιες στήλες,

αγγειόσχημα ταφικά σήματα,

το άγαλμα της βασίλισσας Ευρυδίκης

και άλλα γλυπτά αντικείμενα, όλα των 3^ου ως 1^ου αι π.Χ.

Σειρά είχε η κεντρική έκθεση «Αιγών μνήμη», που ήταν αρκετά μεγάλη.

Μπαίνοντας μια σειρά προθήκες παρουσιάζουν ό,τι βγάζει η αρχαιολογική σκαπάνη σαν απάντηση στην ερώτηση που διατυπώνει το ενημερωτικό κείμενο στο χώρο: «Τι μένει όταν χάνεται μια πόλη, όταν ξεχνιέται ακόμα και το όνομά της;».

Σωροί από σπασμένα κεραμίδια, κεραμικά αντικείμενα, μεταλλικά εξαρτήματα και εργαλεία,

σπασμένα αγγεία, λυχνάρια,

και καρφιά, πολλά καρφιά, παρουσιασμένα εν είδη εικαστικής εγκατάστασης.

Σε άλλη προθήκη βλέπουμε όπλα, τα απαραίτητα εξαρτήματα κάθε άντρα Μακεδόνα από την ενηλικίωση μέχρι και το θάνατό του.

Στη συνέχεια είδαμε πολλές προθήκες με αγγεία καθημερινής χρήσης και αγγεία συμποσίων κεραμικά

και μεταλλικά.

Και μετά μπήκαμε στο χώρο των γυναικών.

Ο κλασσικός κάθετος αργαλειός,

κοσμήματα,

μυροδοχεία,

εργαλεία καλλωπισμού.

Το τελευταίο τμήμα της έκθεσης αφορά τα ταφικά ευρήματα, που σώθηκαν από τα υπολείμματα των πυρών βασιλισσών και βασιλιάδων.

Αττικές λευκές λήκυθοι από τον τάφο της βασίλισσας Ευρυδίκης, Μυροδοχεία, αρύβαλοι, διάφορα αγγεία και αυγά στρουθοκάμηλου από του τάφους της βασίλισσας Σιμίχης και του Περδίκκα Β΄

και πήλινα κτερίσματα από τη νεκρόπολη.

Δεξιά και αριστερά είναι δύο σειρές μυστηριώδη πήλινα κεφάλια δαιμόνων, κόρων και θεών από ταφή βασίλισσας, τα οποία κατά πάσα πιθανότητα συνδέονταν με κάποιου είδους τελετουργικό.

Τα μεταλλικά αντικείμενα και εξαρτήματα επίπλων, που απέμειναν μετά την καύση,

πολλά από χρυσό, είναι από μόνα τους υπέροχα κομμάτια μικροτεχνίας.

Ξεχωριστά εκθέματα είναι οι «Δέσποινες», σχηματοποιημένες εκθέσεις των ευρημάτων σε διάφορες γυναικείες ταφές από τον 10^ο ως και το 8^ο αι π.Χ.

Ανάμεσα τους ξεχωρίζει η «Δέσποινα των Αιγών» με τα χρυσά κοσμήματα της. Πρόκειται για την ταφή της Βασίλισσας, συζύγου του Αμύντα Α΄, περ. 495 π.Χ.

Τελευταία εκθέματα αυτά που βρέθηκαν στο Ιερό της Εύκλειας

Μέσα σε χάλκινο λέβητα ήταν η χρυσή τεφροδόχος με τα οστά ενός νέου

και το χρυσό στεφάνι βελανιδιάς.

Σε διπλανή προθήκη βλέπουμε χρυσό στεφάνι ελιάς και χρυσά ελάσματα και ήταν μέσα σε ασημένια τεφροδόχο στην ίδια θέση στο ιερό.

Βγήκαμε από την αίθουσα, περάσαμε να δούμε την έκθεση του Χ. Μποκόρου (Χρήστος Μποκόρος: «Ύλης Μνήμη»!), πήγαμε μια βόλτα στο πωλητήριο και φύγαμε για το αυτοκίνητο.

Επόμενος προορισμός το «Βασίλειον» (Ανάκτορο) των Αιγών.

Πρόσφατα αναστηλωμένο μετά από πολλά χρόνια εργασιών, είχε έκταση περ. 15.000 τμ. Και είναι το μεγαλύτερο οικοδόμημα της κλασικής Ελλάδας. Είναι έναν κτήριο λιτό και λειτουργικό και συγχρόνως μνημειακό και επιβλητικό.

Το μνημειώδες πρόπυλο που παραπέμπει σε ιερό, οι εντυπωσιακές διώροφες στοές της πρόσοψης που ανοίγονται στην πόλη και προσκαλούν τους πολίτες να κάνουν χρήση του χώρου τους, το μέγα περιστύλιο γύρω από το οποίο οργανώνονται οι χώροι των συμποσίων, η θόλος που σύμφωνα με τις επιγραφές ήταν ιερό του Πατρώου Ηρακλή, η βιβλιοθήκη/αρχείο και το μικρότερο δυτικό περιστύλιο που εξυπηρετούσε βοηθητικές χρήσεις (παλαίστρα κλπ.) φανερώνουν ότι το «βασίλειον» καθίδρυμα των Αιγών δεν στέγαζε την οικογένεια και την ιδιωτική ζωή του βασιλιά, αλλά όλες εκείνες τις δομές που ήταν απαραίτητες για την άσκηση της πολυεπίπεδης δημόσιας εξουσίας. (περισσότερες πληροφορίες στην επίσημη ιστοσελίδα του Πολυκεντρικού Μουσείου Αιγών)

Το έργο της αναστήλωσης είναι σπουδαίο και το αποτέλεσμα ακόμα περισσότερο. Αλλά…. Γιατί υπάρχει ένα αλλά. Οι υποδομές μέσα και έξω από τον χώρο από άθλιες ως ανύπαρκτες. Για να φτάσει κανείς πρέπει να περπατήσει περίπου 1300μ σε κακοτράχαλο, εν μέρει ασφάλτινο δρόμο. Δεν συζητώ για ΑΜΕΑ ή παιδικό καρότσι, αλλά και ηλικιωμένοι θα ζοριστούν πολύ να φτάσουν.

Στο ανάκτορο για να περάσει κανείς από τον ένα χώρο στον άλλο πρέπει να το κάνει ανεβοκατεβαίνοντας λίγα, είναι η αλήθεια, ξύλινα σκαλιά. Αρκετά όμως για να αποτελέσουν εμπόδιο σε κάποιους συμπολίτες μας. Εμείς πέσαμε σε καλό καιρό. Διάβασα όμως πως κάποιοι που πήγαν με βροχή βρήκαν το χώρο γεμάτο νερά και λάσπες. ‘Όλα αυτά είναι ντροπή για ένα τέτοιο χώρο και μάλιστα τέτοιας εμβέλειας. Ένα χώρο UNESCO.

Εμείς, έχοντας κινητικό πρόβλημα, φτάσαμε στο χωριό μη γνωρίζοντας αν θα μπορέσουμε να ανέβουμε. Φτάνοντας στη μπάρα, που εμποδίζει στα αυτοκίνητα την πρόσβαση είδα ένα ταξί να την παρακάμπτει. Το ακολούθησα και έτσι έφτασα μέχρι έξω από το ανάκτορο.

Φυσικά το καροτσάκι έφτασε με μεγάλη δυσκολία μπροστά από το ανάκτορο, μη μπορώντας να συνεχίσει. Έστω όμως και αυτό καλό ήταν.

Εγώ μπήκα, περιδιάβηκα το χώρο

και έβγαλα αρκετές φωτογραφίες.

Ελπίζω πως σε κάποια χρόνια, με το καλό, που θα ξαναβρεθούμε εκεί να έχουν λυθεί σε κάποιο βαθμό τα προβλήματα υποδομής γιατί είναι πραγματικά κρίμα για ένα τέτοιο χώρο.

Στην επιστροφή κάναμε μια μικρή στάση στο αρχαίο θέατρο.

Φαίνεται πως ήταν μικρό με μικρά πρανή, χωμάτινο κοίλο και μάλλον η κατασκευή του δεν ολοκληρώθηκε ποτέ ενώ τον 2^ο αι π.Χ. εγκαταλείφθηκε κατά την καταστροφή των Αιγών.