Θεσσαλονίκη, πέντε μέρες, έτσι χωρίς πρόγραμμα! 2

(συνέχεια από Θεσσαλονίκη, πέντε μέρες, έτσι χωρίς πρόγραμμα! 1)

18 Οκτωβρίου 2019

Η μέρα ξημέρωσε λαμπρή. Το «γαϊδουροκαλόκαιρο» καλά κρατεί. Τελειώνει ο Οκτώβρης και οι θερμοκρασίες πάνω από 25. Αν και δεν είναι πολύ φυσιολογικό για ταξίδι είναι τέλειο.

Μετά το πλούσιο πρωινό ξεκινήσαμε. Με ένα ταξί φτάσαμε έξω από το Αρχαιολογικό Μουσείο της πόλης.

Η Θεσσαλονίκη έχει μια ιστορία που ξεπερνά τα 2000 χρόνια. Υπήρξε και είναι μια σπουδαία πόλη, από άποψη πολιτική, πολιτιστική, οικονομική και στρατηγική. Όμως η μοίρα της έπαιξε ένα άσχημο παιγνίδι. Σε όλη της διάρκεια της ιστορίας της ήταν στη «σκιά» κάποιας άλλης, που έπαιζε σημαντικότερο πολιτικό ρόλο, μιας «πρωτεύουσας». Πέλλα, Ρώμη, Κωνσταντινούπολη, Αθήνα. Έχοντας όμως ένα σπουδαίο ρόλο, είτε στο αρχαίο βασίλειο των Μακεδόνων, είτε στις τρεις μεγάλες, διαδοχικές αυτοκρατορίες (Ρωμαϊκή, Βυζαντινή, Οθωμανική), είτε στο σύγχρονο Ελληνικό κράτος, απέκτησε ένα μεγάλο και πολυποίκιλο αριθμό μνημείων και τα ευρήματα από όλες τις ιστορικές αυτές περιόδους είναι τόσα που είναι ικανά να γεμίσουν περισσότερα από τα υπάρχοντα μουσεία (Αρχαιολογικό, Βυζαντινού Πολιτισμού και άλλα μικρότερα που αφορούν νεότερες περιόδους). Για τα δύο σημαντικότερα μουσεία ξεκινήσαμε.

Το Αρχαιολογικό Μουσείο αναπτύσσεται σε δύο ορόφους και αρκετές αίθουσες. Το ισόγειο και τον κάτω όροφο.

Στον κάτω όροφο είναι η αίθουσα με τα παλαιότερα (προϊστορικά) ευρήματα, καθώς και δύο αίθουσες, μία πολλαπλών χρήσεων, μία για περιοδικές εκθέσεις και κάποιους χώρους με άλλες, μη εκθεσιακές χρήσεις.

Το ισόγειο έχει εννέα αίθουσες χωρισμένες σε τέσσερις θεματικές ενότητες.

Εμείς ξεκινήσαμε από το ισόγειο και κατεβήκαμε στο τέλος κάτω.

Η πρώτη ενότητα έχει τίτλο «Προς τη Γένεση των Πόλεων» και αναπτύσσεται σε μία αίθουσα με ευρήματα από διάφορες θέσεις της Μακεδονίας που καλύπτουν την εποχή του σιδήρου (1100-700π.Χ.) και δείχνουν πως εδραιώνονται οι οικισμοί και γίνονται πόλεις, αναπτύσσουν τις σχέσεις τους με άλλες περιοχές της νοτιότερης Ελλάδας, ενώ από αυτές τις νοτιότερες περιοχές ιδρύονται αποικίες στις ακτές της Κεντρικής Μακεδονίας,

Αποικίες που θα γίνουν σημαντικές πόλεις και θα παίξουν σπουδαίο ρόλο στην Ελληνική ιστορία.

Τρεις αίθουσες αφιερώνονται στην επόμενη ενότητα, που έχει τίτλο «Η Μακεδονία από 7^ο αι π.Χ. ως την Ύστερη Αρχαιότητα».

Εκθέματα που καλύπτουν όλες τις πτυχές της ζωής στη Μακεδονία

από το πρώτο Μακεδονικό βασίλειο μέχρι τους αυτοκρατορικούς, Ρωμαϊκούς χρόνους (1^ος-4^ος αι. μ.Χ.).

Σε τέσσερις αίθουσες

βλέπει κανείς την ιστορία της Θεσσαλονίκης,

από την ίδρυσή της (315 π.Χ.),

στην ενότητα, που έχει τίτλο «Θεσσαλονίκη, Μακεδονίας Μητρόπολις».

Τέλος η τέταρτη ενότητα, με τίτλο «Ο χρυσός των Μακεδόνων»,

έχει σπουδαία καλλιτεχνήματα, από πολύτιμα μέταλλα, που βρέθηκαν σε διάφορες θέσεις και δείχνουν τον πλούτο της δημόσιας και ιδιωτικής ζωής των Μακεδόνων. Στην ίδια ενότητα υπάρχουν και επεξηγήσεις για τις τεχνικές εξόρυξης και επεξεργασίας των πολύτιμων αυτών υλικών.

Εξέχουσα θέση έχει ο υπέροχος κρατήρας του Δερβενίου.

Στην έκθεση αυτή υπάρχουν και περίτεχνα διακοσμημένοι τάφοι, μιας και τα περισσότερα ευρήματα προέρχονται από αυτούς,

καθώς και τα απανθρακωμένα σπαράγματα παπύρου από το Δερβένι.

Σειρά είχε ο κάτω όροφος.

Η έκθεση με τίτλο «Προϊστορική Μακεδονία» έχει εκθέματα από ένα ανθρωποειδές, πριν την εμφάνιση του ανθρώπου,

αντίγραφο του κρανίου των Πετραλώνων (200.000π.Χ.) μέχρι την έναρξη της παραγωγικής διαδικασίας,

με εκθέματα από την καθημερινή ζωή εκείνων των πολύ μακρινών προγόνων μας.

Στον ίδιο όροφο είχε δύο προσωρινές εκθέσεις.

Η μια έχει τίτλο «Από το νότο στο βορρά:

Αποικίες των Κυκλάδων στο βόρειο Αιγαίο»

για τον εποικισμό πριν από το μέσο του 7^ου αι. π.Χ. στην περιοχή της Μακεδονίας και τη Θάσο.

Η άλλη έκθεση έχει τίτλο «Αντιγράφοντας (σ)το παρελθόν: Ιστορίες αντιγραφής και έμπνευσης», για τη διαδικασία αντιγραφής των έργων τέχνης από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα

αλλά και τη δημιουργία έργων εμπνευσμένα από τη μυθολογία και την ιστορία των αρχαίων,

από Έλληνες και ξένους καλλιτέχνες.

Βγήκαμε από το μουσείο.

Στο αίθριο υπάρχουν μερικά μαρμάρινα εκθέματα,

ενώ σε διπλανό χώρο μια έκθεση μεγάλων αρχιτεκτονικών έργων, κυρίως σαρκοφάγων, με τίτλο «Μνήμη και... Λίθοι».

Το μουσείο βρίσκεται δίπλα από το χώρο της Διεθνούς Έκθεσης. Στον ίδιο χώρο βρίσκεται και το άλλο σημαντικό μουσείο της πόλης, το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού.

Περάσαμε απέναντι την 3^η Σεπτεμβρίου, που χωρίζει τα δύο μουσεία και ψάχναμε αυτό που θέλαμε.

Ένα εντυπωσιακό, μοντέρνο γλυπτό (ΠΥΛΕΣ, Γιώργος Τσάρας, 2001) στην αυλή ενός εξ’ ίσου εντυπωσιακού κτιρίου, που παρέπεμπε σε μουσείο μοντέρνας τέχνης, μας μπέρδεψε λίγο. Και όμως! Αυτό είναι το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού, που ψάχναμε.

Το μουσείο φτιάχτηκε μεταξύ 1989 και 1993 και άνοιξε τις πύλες του το 1994. Το σχεδίασε ο Κυριάκος Κρόκος (1941-1998).

«Η μόνιμη έκθεση, με τις 11 αίθουσες, είναι οργανωμένη χρονολογικά με θεματικές ενότητες. Παρουσιάζει μέσα από αυθεντικά εκθέματα, που προέρχονται από τη Θεσσαλονίκη και τη Μακεδονία γενικότερα, εποπτικό υλικό και πολυμέσα ποικίλες εκφάνσεις του Βυζαντινού και μεταβυζαντινού πολιτισμού» (από το φυλλάδιο του μουσείου).

Ένα ενδιαφέρον αρχιτεκτονικό στοιχείο του μουσείου είναι η ανηφορική ράμπα που συνδέει τις αίθουσες, διαδοχικά τη μία με την άλλη. Έτσι ξεκινώντας από το ταμείο ανηφορίζεις μέχρι την 11^η.

Όλη η έκθεση χωρίζεται σε τέσσερις μεγάλες ενότητες.

Η 1^η με τις 3 πρώτες αίθουσες είναι Παλαιοχριστιανική ή πρωτοβυζαντινή περίοδος (4^ος-7^ος αι.).

Αίθουσα 1. Ο παλαιοχριστιανικός ναός

Εδώ τα εκθέματα,

όπως αρχιτεκτονικά μέλη,

ψηφιδωτά,

τοιχογραφίες κ.ά είναι από τις πρωτοχριστιανικές ξυλόστεγες βασιλικές.

Αίθουσα 2. Παλαιοχριστιανική πόλη και κατοικία

Το μεγαλύτερο μέρος της αίθουσας καταλαμβάνει το ψηφιδωτό πάτωμα (και μέρος των τοίχων) του τρικλίνιου, του χώρου υποδοχής ενός πλούσιου σπιτιού της Θεσσαλονίκης.

Αίθουσα 3. Από τα Ηλύσια πεδία στο χριστιανικό Παράδεισο

Η αίθουσα αυτή περιέχει ταφικά ευρήματα από τα εντός των τειχών νεκροταφεία της πόλης.

Κυριαρχούν οι τοιχογραφημένοι τάφοι, κάτι πραγματικά σπάνιο

και για μένα το πιο ενδιαφέρον κομμάτι ολόκληρου του μουσείου.

Οι επόμενες 3 αίθουσες αποτελούν τη δεύτερη μεγάλη ενότητα, τη Μεσοβυζαντινή περίοδο (8^ος-12^ος αι.).

Αίθουσα 4. Από την Εικονομαχία στη λάμψη των Μακεδόνων και των

Κομνηνών

Εικόνες, ευαγγέλια

και αντικείμενα της ταραγμένης εκείνης φάσης της ιστορίας αυτού του τόπου.

Αίθουσα 5. Οι δυναστείες των Βυζαντινών αυτοκρατόρων

Παρουσίαση των δυναστειών που διοίκησαν την αυτοκρατορία στα μεσοβυζαντινά χρόνια.

Αίθουσα 6. Το Βυζαντινό κάστρο

Στην αίθουσα αυτή, που παρουσιάζει τη ζωή σε κάστρα, κυρίως της Κεντρικής Μακεδονίας, δεσπόζει ένα ομοίωμα τμήματος των τειχών.

Η Αυτοκρατορία παίρνει την κάτω βόλτα και οδηγείται σιγά-σιγά στην πτώση της. Αυτό παρουσιάζει η 3^η μεγάλη ενότητα, η Υστεροβυζαντινή περίοδος (1204-1453).

Αίθουσα 7. Το λυκόφως του Βυζαντίου

Οι τέχνες την περίοδο αυτή είναι ίσως στην καλύτερή τους φάση.

Υπέροχη ζωγραφική,

αλλά και άλλες τέχνες, όπως η χρυσοκεντητική.

Αίθουσες 8,9. Συλλογές Ντόρης Παπαστράτου και Δημήτριου Οικονομόπουλου

Στη διπλή αυτή αίθουσα εκτίθεται μέρος των συλλογών των δύο μεγάλων δωρητών του μουσείου.

Η μία (Δ. Οικονομόπουλου) με εικόνες

και η άλλη (Ν.Παπαστράτου) με χαρακτικά.

Η 4^η ενότητα ασχολείται με τους αιώνες μετά το Βυζάντιο και τις επιρροές του σ΄αυτούς. Ο τίτλος της Μεταβυζαντινή περίοδος (1453-19^ος αι.).

Αίθουσα 10. «Το Βυζάντιο μετά το Βυζάντιο». Η Βυζαντινή κληρονομιά μετά την Άλωση

Παρουσιάζονται έργα επηρεασμένα από το Βυζάντιο,

σπουδαία έργα από ζωγράφους της Κρητικής και Επτανησιακής Αναγέννησης,

καλλιτέχνες που δημιούργησαν την Κρητική και Επτανησιακή Σχολή.

Η τελευταία Αίθουσα 11. Ανακαλύπτοντας το Παρελθόν, δεν έχει καμιά σχέση με τις 4 ενότητες, αλλά παρουσιάζει την πορεία των ευρημάτων, από την εύρεση μέχρι την έκθεσή τους, καθώς και στοιχεία σύγχρονης Μουσειολογίας.

Είναι ένα πολύ εντυπωσιακό μουσείο και η επίσκεψή μας σ’ αυτό μας έκανε «πλουσιότερους».

Βγήκαμε στη λεωφόρο στρατού,

περάσαμε απέναντι, εκεί που είναι η εκκλησία των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένη και προχωρήσαμε προς το Βελλίδειο.

Απέναντι αριστερά μας, μέσα στον κήπο του Αρχαιολογικού Μουσείου είναι το ΠΡΙΟΝΙ, το έργο του Ρώσου Αντρέι Φιλίπποφ, που στήθηκε εκεί το 2007 στα πλαίσια της 1^ης μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης. Φτάσαμε στην πλατεία μπροστά στην έκθεση.

Απέναντι η πλατεία ΧΑΝΘ με το ομώνυμο κτίριο του μεσοπολέμου, έργο του αρχιτέκτονα Μαρίνου Δελλαδέτσιμα

ενώ μπροστά μας βλέπαμε άλλο ένα μοντέρνο γλυπτό. Το Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ του Παύλου Κουγιουμτζή, του 2006.

Περάσαμε την πύλη της έκθεσης.

Μπροστά μας τα κτίρια της

και δεξιά ο πύργος του ΟΤΕ με το περιστρεφόμενο μπαρ. Ανεβήκαμε και κάτσαμε να τσιμπήσουμε κάτι, αν και οι τιμές είναι «φωτιά». Η θέα βέβαια, προς όλες τις κατευθύνσεις είναι «όλα τα λεφτά».

Ο Λευκός Πύργος και η ΧΑΝΘ,

η Άνω Πόλη,

το Αλεξάνδρειο και τα κτίρια του Πολυτεχνείου

και η Παραλία με τις ΟΜΠΡΕΛΕΣ του Ζογγολόπουλου και τα καράβια στο βάθος.

Κάτι τσιμπήσαμε, είδαμε υπέροχες πανοραμικές εικόνες και προπαντός ξεκουραστήκαμε και «αδειάσαμε» από τις έντονες εντυπώσεις που είχαν προηγηθεί στα δύο μουσεία.

Κατεβήκαμε και πήραμε την Αγγελάκη μέχρι την πλατεία Σιντριβανίου

με το Σιντριβάνι που χάρισε στην πόλη στα τέλη του 19^ου αι, ο σουλτάνος Αβδούλ Χαμίτ στα αριστερά

και το μοντέρνο «COR-TE» ΝΙΚΗ ΤΗΣ ΣΑΜΟΘΡΑΚΗΣ του Γιώργου Ζογγολόπουλου, του 1966, στα δεξιά μας.

Πήραμε την Εγνατία προς τα δυτικά.

Ερείπια των ανατολικών τειχών της πόλης

και σε λίγο η υπέροχη Αψίδα του Γαλέριου

με τα εξαιρετικά γλυπτά (όσα σώζονται και σε όποια κατάσταση βρίσκονται)

και δεξιά η Ροτόντα.

Είχε έρθει όμως η ώρα να επιστρέψουμε για λίγη ξεκούραση στο δωμάτιό μας. Πήραμε ένα ταξί και σε λίγο η Σοφία ξάπλωσε, ενώ εγώ βγήκα να προλάβω τα μαγαζιά να πάρω κάποιο εξάρτημα που χρειαζόμασταν. Πήρα και ένα καφέ και γύρισα να κάνω λίγο δουλειά.

Το απόγευμα είχε προχωρήσει αρκετά, όταν με ένα ταξί πήγαμε στο Τσινάρι, τη βορειοδυτική συνοικία της Άνω Πόλης, για να πάμε μια βαλίτσα με χειμωνιάτικα, που είχαμε φέρει στη Μαριάννα. Η περιοχή πήρε το όνομά της από ένα πλατάνι (τσινάρ στα τούρκικα) και εκεί εγκαταστάθηκαν πολλοί πρόσφυγες το 1922.

Έχει διατηρήσει σε μεγάλο βαθμό τον παραδοσιακό της χαρακτήρα με τα σπίτια «Μακεδονικού» τύπου, το καλντερίμι

και τα μεζεδοπωλεία. Απέναντι από τον καφενέ «Τσινάρι» (σήμερα μεζεδοπωλείο)

είναι μια Οθωμανική βρύση, χαμένη μέσα στα παρκαρισμένα αυτοκίνητα του στενού δρόμου.

Κάτσαμε κι εμείς σε ένα μεζεδοπωλείο και απολαύσαμε πεντανόστιμους μεζέδες συνοδεία μιας παγωμένης, τοπικής μπύρας.

Πήραμε την απότομη κατηφόρα και μέσα από τα στενάκια βγήκαμε στον Άγιο Δημήτρη, την εκκλησία του πολιούχου της Θεσσαλονίκης.

Αν και βράδυ είχε κόσμο.

Μπήκαμε κι εμείς να τη δούμε. Ο ναός, αν και είναι αρχικά του 5^ου αι, με τη σημερινή μορφή είναι από το 1948, μιας και σε όλους αυτούς τους αιώνες υπέστη μεγάλες καταστροφές, με σημαντικότερη την ολοσχερή από τη φωτιά του 1917. Είναι ξυλόστεγη, πεντάκλιτη βασιλική, χωρίς τρούλο. Διατηρούνται κάποια ψηφιδωτά και σπουδαία κιονόκρανα.

Εκείνες τις μέρες είχαν φέρει την εικόνα της Παναγίας Σουμελά από την Ημαθία και κόσμος προσέρχονταν να προσκυνήσει. Κι εμείς προσκυνήσαμε και μετά από κάποιες φωτογραφίες συνεχίσαμε προς τη θάλασσα,

περάσαμε από τη Ρωμαϊκή Αγορά

με το θέατρό της και φτάσαμε στο ξενοδοχείο μας ψόφιοι αλλά τόσο γεμάτοι.

Αν και δεν ήταν πολύ αργά, ήμουν τόσο κουρασμένος, που με το ζόρι έβγαλα τα ρούχα μου, για να μην πέσω ντυμένος. Ήταν και ο νους «μπουκωμένος» από εικόνες και εντυπώσεις που χρειαζόμουν επειγόντως ύπνο να «ξελαμπικάρω».

Καλή ξεκούραση!

(το ταξίδι συνεχίζεται Θεσσαλονίκη, πέντε μέρες, έτσι χωρίς πρόγραμμα! 3)

Θα χαρώ να διαβάσω τα σχόλια σας.