το δισάκι μου στον ώμο...: Στα χωριά του Σαραντάπορου! Β΄

Σάββατο 23 Νοεμβρίου 2024

Στα χωριά του Σαραντάπορου! Β΄

Στο δρόμο του Αώου! Μέρος 8ο

(συνέχεια από Από τον Σαραντάπορο, στο Βοϊδομάτη!)

23 Οκτωβρίου 2023

Την επόμενη μέρα ξεκινήσαμε και πάλι για τα βόρεια, ακολουθώντας και πάλι το δρόμο Ιωαννίνων-Κοζάνης. Τα χωριά, που είχαμε στο πρόγραμμα να επισκεφτούμε είναι και αυτά Μαστοροχώρια, αλλά βρίσκονται κυρίως από την άλλη μεριά του Σαραντάπορου, την ανατολική.

Περίπου 37χμ από το ξενοδοχείο μας είδαμε από μακριά μια μεταλλική «πυραμίδα» ή ένα τριπλό «Δέλτα».

Σταματήσαμε και βρεθήκαμε μπροστά σε ένα μνημείο που έχει φτιάξει το ΚΚΕ στο χωριό Θεοτόκος για τους αγωνιστές του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδος (ΔΣΕ), μιας και βρισκόμαστε στον τόπο που δόθηκαν οι τελευταίες μάχες του εμφυλίου το 1949.

Στο χώρο, εκτός από την «πυραμίδα-τριπλό δέλτα» υπάρχουν τσιμεντένια τοιχία με πλάκες με τα ονόματα των μελών του ΔΣΕ, από κάθε χωριό της περιοχής ξεχωριστά, που έπεσαν στη διάρκεια του εμφυλίου.

Υπάρχουν ακόμα πινακίδες με στοιχεία για την αντίσταση και ένα δίπατο οίκημα, που στεγάζει σχετικό μουσείο (κλειστό όταν πήγαμε).

Η Θεοτόκος, που βρίσκεται πάνω στο δρόμο, στη δυτική όμως πλευρά του ποταμού είναι καινούριο χωριό (μετά το 1950) χτισμένο στα 700μ υψόμετρο. Το παλιό του όνομα ήταν «Φυτόκο», αλλά βρίσκονταν σε άλλη θέση σε υψόμετρο πάνω από τα 1000μ. Έχει ελάχιστους κατοίκους και κατά τη γνώμη μου δεν παρουσιάζει κάποιο ιδιαίτερο ενδιαφέρον και γι αυτό συνεχίσαμε για περίπου 5χμ. Εκεί στρίψαμε δεξιά προς Δροσοπηγή, τον επόμενο προορισμό μας. Λίγα μέτρα από τον κεντρικό δρόμο συναντήσαμε τον Σαραντάπορο.

Για να περάσει κανείς απέναντι υπάρχουν δύο τρόποι από δύο γέφυρες που βρίσκονται δίπλα-δίπλα. Σχεδόν ακουμπάνε. Η μεταλλική χρησιμοποιείται από τα αυτοκίνητα

μιας και η άλλη είναι ένα υπέροχο παλιό πέτρινο γεφύρι, το «γεφύρι της Ζέρμας ή Καντσιώτικο». Πρόκειται για ένα από τα καλύτερα σωζόμενα πέτρινα γεφύρια και το μοναδικό που διασώθηκε στον Σαραντάπορο. Θεμελιώθηκε στα 1747 σε στενό σημείο του ποταμού που έχει βράχους από τις δύο μεριές.

Έχει δύο καμάρες και μικρή ανακουφιστική καμάρα στην μεσιανή κολώνα. Η θέση που βρίσκεται απέχει περίπου 5χμ από τη Δροσοπηγή (πρώην Κάντσικο) και από την άλλη μεριά άλλα τόσα από το χωριό Πλαγιά (πρώην Ζέρμα), εξ’ ου και τα δύο ονόματα.

Κάναμε μια μικρή στάση να το δούμε, να το θαυμάσουμε και φυσικά να το φωτογραφίσουμε και συνεχίσαμε ανηφορίζοντας για τη Δροσοπηγή, που βρίσκεται στα 1050μ υψόμετρο και είναι από τα πιο ορεινά χωριά των Ιωαννίνων.

Πριν μπούμε στο χωριό σταματήσαμε να δούμε μια πολύ όμορφη εκκλησία στα δεξιά του δρόμου. Είναι η «Κοίμηση της Θεοτόκου» του 1902.

Το πρώτο ενδιαφέρον στοιχείο είναι οι εξωτερικές τοιχογραφίες στα δύο αετώματα στις δύο πλευρές της εκκλησίας. Το άλλο ήταν μη αναμενόμενο.

Η εκκλησία ήταν ανοικτή

και μέσα, ώ του θαύματος, υπέροχες τοιχογραφίες, έργα των ζωγράφων από το χωριό Χιονιάδες.

Και στον κυρίως ναό

και στο ιερό.

Ενδιαφέρων και ο σύγχρονος Παντοκράτορας, σε βυζαντινό ρυθμό.

Ξανά στο αυτοκίνητο και σε λίγο μπήκαμε στο χωριό. Όμορφο, πέτρινο με μια πλατεία άλλο πράγμα.

Ένας τεράστιος πλάτανος,

η εκκλησία της Αγίας Παρασκευής,

το κοινοτικός κατάστημα

με την κεντρική βρύση του χωριού «Χώρας» από κάτω

και το μεζεδοπωλείο-καφενείο, που απλώνει τα τραπέζια του σ’ αυτήν. Εκεί κάτσαμε να πιούμε ένα αναψυκτικό και να φάμε ένα γλυκό του κουταλιού. Στη δροσιά του πλάτανου

και με τη συντροφιά κάμποσων φιλικών κατσουλιών, που θέλανε χάδια, περάσαμε κάμποση ώρα απόλαυσης και ηρεμίας.

Ο επόμενος προορισμός μας ήταν από την άλλη μεριά του ποταμού και του κεντρικού δρόμου. Το χωριό Πλαγιά που βρίσκεται σε υψόμετρο γύρω στα 1000μ. Πρόκειται για νέο χωριό, που φτιάχτηκε το 1970, λόγω κατολισθήσεων στη θέση του παλαιότερου. Έχει λιγότερους από 50 κάτοικους.

Λίγο πριν φτάσουμε στο χωριό, σε μια στροφή, μια μικρή πινακίδα μας έστειλε από ένα μικρό χωματόδρομο σε ένα από τα σπουδαιότερα μνημεία της Ηπείρου.

Λίγα μέτρα από το δρόμο μέσα στο δρυοδάσος και φτάσαμε στη Μονή Θεοτόκου Ζέρμας, με τους τρεις τρούλους (οι δύο στο νάρθηκα).

Σύμφωνα με την παράδοση ιδρύθηκε τον 7^ο ή τον 9^ο αι σε άλλη θέση από αυτή που είναι σήμερα. Σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή ανακαινίστηκε το 1656 και 30 χρόνια μετά τοιχογραφήθηκε. Στη διάρκεια των αιώνων υπέστη σοβαρές καταστροφές, με αποτέλεσμα όλα τα κτίσματα της μονής να κείτονται σε ερείπια, αλλά το καθολικό αναστηλώθηκε πρόσφατα και είναι ένα κόσμημα αρχιτεκτονικής.

Η πόρτα του καθολικού έχει γύρω της υπέροχα λιθανάγλυφα

με την επιγραφή στο πάνω μέρος (υπέρθυρο).

Μέρος των τοιχογραφιών διατηρούνται αλλά ήταν κλειστό και μόνο κάποιες κλεφτές ματιές μπορέσαμε να ρίξουμε από κάποιο παράθυρο.

Η αψιδωτή πύλη της μονής έχει κι αυτή αναστηλωθεί εν μέρει, αν και αν κρίνουμε από τα υλικά οικοδομών που βρίσκονταν στον χώρο, οι εργασίες συνεχίζονται.

Λίγο παραπάνω φτάσαμε στο χωριό. Μια όμορφη πλατεία

και η εκκλησία του χωριό, ο Άγιος Δημήτριος, που τρεις μέρες μετά θα γιόρταζε, γι αυτό και ένας κύριος έκανε κάποιες εργασίες. Μας είπε πως ήταν ο πρόεδρος του χωριού και πως αν είχαμε χρόνο να περιμένουμε, σε περίπου δύο ώρες περίμενε κάποιο γκρουπ και θα άνοιγε το μοναστήρι για ξενάγηση. Δυστυχώς δεν είχαμε και έτσι, αφού τον χαιρετήσαμε, μπήκαμε στο αυτοκίνητο για τον επόμενο μας προορισμό.

Βγήκαμε στο δρόμο και πήραμε κατεύθυνση προς Κόνιτσα. Περίπου 20χμ μετά κάναμε αριστερά προς Καστάνιανη (ως το 1950 και ξανά από το 2013) ή Καστανέα (1950-2013), που είναι απλωμένη στις πλαγιές του όρους Γύφτισσα ανάμεσα στο Σμόλικα και τον Γράμμο σε υψόμετρο από 850 ως 950μ. και ζουν σ’ αυτό 79 ψυχές (απογραφή 2011) ή 140 (απογραφή 2021) (?????).

Είναι εξ’ ολοκλήρου πέτρινο

και αν όχι το ομορφότερο, ένα από τα πιο ωραία Μαστοροχώρια. Όλη η διαδρομή από τον κεντρικό δρόμο αλλά και η τοποθεσία του χωριού είναι πνιγμένη στο πράσινο. Έχει πολλά νερά και γι αυτό έχει 4 πέτρινα γεφύρια μέσα και γύρω του.

Έχει μια μικρή πλατεία στην οποία βλέπουν δύο υπέροχα κτίρια, η εκκλησία του Αγίου Νικολάου του 1928

και το παλιό πέτρινο σχολείο, κλειστό πια λόγω έλλειψης μαθητών.

Καλντερίμια,

πέτρινα σπίτια, ταπεινά ή αρχοντικά

και βρύσες είναι οι εικόνες, όπου και να κοιτάξεις γύρω σου.

Αλλά ίσως οι πιο όμορφες εικόνες είναι από μια θέση που έχεις όλο το χωριό «πιάτο». Τι εικόνες!

Ξανά στον κεντρικό προς Κόνιτσα και στα 6χμ βλέπουμε την πινακίδα στα αριστερά προς «Πέτρινα χωριά». Εκεί και στρίψαμε. Τα σχετικά άγνωστα, αλλά και «απείραχτα» χωριά είναι το Γαναδιό, η Μόλιστα και το Μοναστήρι.

Και εδώ η διαδρομή υπέροχη. Προσπεράσαμε τη Μόλιστα, αφήνοντάς την για τη συνέχεια

και 6χμ από τη διασταύρωση στον κεντρικό φτάσαμε στο Γαναδιό.

Ένα πέτρινο χωριό στα 890μ υψόμετρο, που θυμίζει προηγούμενες δεκαετίες για να μην πω προηγούμενους αιώνες. Γι αυτό και επιλέχτηκε σαν σκηνικό της τηλεοπτικής σειράς για τον Άγιο Παΐσιο. Έχει ελάχιστους κάτοικους γι αυτό και εμείς δεν είδαμε ψυχή.

Στην είσοδο στέκει επιβλητικό το Παρθεναγωγείο.

Στη μικρή πλατεία στέκουν κάποια πολύ ενδιαφέροντα κτίρια, όπως το «Αμελικό», το παλιό χάνι,

που στο ισόγειο έχει ακόμα το στάβλο για τα ζώα και πάνω τον ξενώνα. Σήμερα στεγάζει την Πνευματική Στέγη.

Αυτό όμως που εντυπωσιάζει είναι η βασιλική των Ταξιαρχών, του 1856 με το ωραίο καμπαναριό της. Ήταν δυστυχώς κλειστή και έτσι δεν είδαμε το περίτεχνο τέμπλο και την εικονογράφηση.

Τη θαυμάσαμε μόνο απ’ έξω.

Κάναμε μια βόλτα στο χωριό με τα όμορφα σπίτια και πήραμε το αυτοκίνητο για τη Μόλιστα.

Είναι γνωστό πως με το όνομα «Μόλιστα», μέχρι περίπου το 1920, αναφέρονταν ένας οικισμός με τρεις μαχαλάδες. Το Γαναδιό, τη Μεσαριά και το Μποτσιφάρι. Όταν τις δεκαετίας του 1920 και του 1930 οι τρεις μαχαλάδες αναγνωρίστηκαν σαν ξεχωριστά χωριά, η Μεσαριά κράτησε το αρχικό όνομα Μόλιστα και το Μποτσιφάρι έγινε Μοναστήρι.

Σε αυτή τη Μόλιστα φτάσαμε.

Άλλο ένα όμορφο πέτρινο χωριό.

Σταματήσαμε στο κέντρο του, εκεί που είναι η διώροφη Στέγη των Μολιστινών.

Δεξιά της είναι ο κεντρικός ναός του χωριού, ο Άγιος Νικόλαος

και αριστερά της, υπερυψωμένος, ο μικρός Άγιος Δημήτριος (σωστά μαντέψατε. Και οι δύο κλειστοί).

Μια διώροφη βρύση ήταν η ιδιαίτερη πινελιά στις εικόνες αυτές.

Αφού τα είδαμε, τα φωτογραφήσαμε ξεκινήσαμε για να δούμε το Μοναστήρι της Μόλιστας, πολύ κοντά στο τρίτο χωριό, το Μοναστήρι, που έχει πάρει από αυτό το όνομά του.

Πολύ ωραίος χώρος, μέσα σε πυκνό πράσινο και ωραία θέα στα βουνά,

είναι ένα εντυπωσιακό κτίσμα, φυσικά και αυτό κλειστό.

https://www.youtube.com/watch?v=Z5n_WuCh3v0

Εκεί τελειώσαμε με τα Μαστοροχώρια, μιας και την επομένη, τελευταία μέρα στην περιοχή, θα πηγαίναμε να δούμε χωριά και αξιοθέατα στην περιοχή των Σμίξεων των ποταμών, χωριά που δεν ανήκουν στα Μαστοροχώρια.

Γυρίζοντας στην Κόνιτσα πήγαμε να δούμε για τελευταία φορά το γεφύρι

και ξεκίνησα ένα σαφάρι αναζήτησης των γλυπτών του Συμποσίου Γλυπτικής του 1995 (Σύγχρονη γλυπτική στην Κόνιτσα!). Για το τελευταίο από αυτά ανεβήκαμε μέχρι ένα από τα ψηλότερα σημεία της πόλης,